استاد برجسته درس خارج حوزه علمیه قم و عضو جامعه مدرسین گفت: دعوت به رعایت حجاب نباید با دعوا و گشت ارشاد و زندان همراه باشد و تنش و حاشیه در کشور ایجاد کند.

آیت‌الله حاج شیخ محسن فقیهی؛ استاد برجسته درس خارج حوزه علمیه قم و عضو جامعه مدرسین درباره اظهارات اخیر دبیر ستاد امر به معروف تهران مبنی بر تشکیل «اتاق وضعیت عفاف و حجاب» و فعال شدن ۸۰ هزار آمر به معروف در شرایط حساس کنونی کشور گفت: آنچه که مسلم است، حجاب یک واجب ضروری اسلام است و باید مراعات شود و هیچ بحثی در آن نیست. نکته دوم این است که امر به معروف و نهی از منکر هم واجب است؛ یعنی باید تذکر داده شود. هر کسی که می‌بیند کاری خلاف انجام می‌شود، باید تذکر دهد، اما تذکر باید با زبان عطوفت و مهربانی این کار انجام شود.

وی افزود: اگر گروه‌های امر به معروف که تشکیل می‌شوند، تعلیم‌دیده باشند و بدانند چگونه باید با بی‌حجابی برخورد کنند، اقدام بسیار خوبی است. اما باید برنامه‌ای به آنها داده شود که برای ترغیب به حجاب چه کار‌هایی ممکن است. برای مثال ممکن است با دادن یک گل به یک خانم از او خواهش کنند که به خاطر پدر و مادرش یا به خاطر اسلام و شهدا، حجاب خود را مراعات کند. اما اگر دعوت به رعایت حجاب با خشونت و دعوا انجام شود، به نظر می‌آید مناسب نیست. چون باید امر به معروف و نهی از منکر با محبت باشد تا اثرگذار باشد و کاری که می‌کنیم، نباید اثر معکوس داشته باشد.

به گفته وی اگر برخوردی صورت گیرد که شامل داد و فریاد و مخالفت باشد، این کار صحیحی به نظر نمی‌آید. باید با زبان نرم و بامحبت با خود آنها، با پدر و مادرشان و با نزدیکان‌شان برخورد شود تا از دین اسلام زده نشوند. اینکه یک دقیقه خانمی حجابش را حفظ کند و بعد از آن روسری‌اش را بردارد، برای ما خیلی مهم نیست. یک دقیقه روسری چه فایده‌ای دارد؟ اگر درست و اثرگذار تذکر داده شود، ممکن است تأثیر مثبتی داشته باشد. اما اگر فرد به سمت دیگری برود و دوباره روسری‌اش را بردارد، این فایده‌ای ندارد، در واقع جز اینکه در جامعه تنش و دو قطبی ایجاد شود، هیچ نفعی ندارد.

آیت‌الله فقیهی در ادامه خاطرنشان کرد: آمران امر به معروف باید بدانند که چه بگویند، چگونه صحبت کنند تا فرد مقابل واکنش تند نشان ندهد. امر به معروف درباره حجاب نباید حالت تحکم داشته باشد و به جای آن باید حالت رفاقت و محبت و دوستی باشد. اگر آمران به معروف و حجاب تعلیم ببینند، دعوت به رعابت حجاب می‌تواند موثر باشد. اما در غیر اینصورت ممکن است به گونه‌ای عمل کنند که همواره دعوا و اختلاف و این‌گونه مسائل پیش بیاید و این شاید اثر معکوس داشته باشد.

دعوت به رعایت حجاب نباید تنش و حاشیه در کشور ایجاد کند

وی در پاسخ به این سوال که شورای امنیت ملی اجرای قانون حجاب را به صلاح نمی‌داند، گفت: شورای امنیت ملی با برخورد قهرآمیز مخالف است، یعنی با گرفتن و زندان کردن و برخورد‌های تند. اما نصیحت کردن و صحبت کردن با زبان نرم و مهربانی، مخالف نظرات شورای امنیت ملی نیست. با برخی خانم‌ها می‌توان با نرمی سخن گفت و با دادن یک هدیه روسری، آنها را به حفظ حجاب دعوت کرد. دعوت به امر به معروف و رعایت حجاب باید به گونه‌ای باشد که برای کشور تنش و حاشیه ایجاد نشود و انسجام ملی حفظ شود.

این استاد حوزه علمیه قم با بیان اینکه فیلم‌هایی منتشر شده که در آنها برخی زنان در خیابان، با پوشش نامناسب هستند و برهنگی را رواج می‌دهند، گفت: باید فکری هم برای این زنان کرد. اگر بنا باشد که به این زنان تذکر داده نشود، ممکن است برهنگی در جامعه ظهور کند؛ لذا باید کمی تعادل برقرار شود.

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم با بیان اینکه حاکمیت باید ریشه این مسئله را حل کند و آن هم مسائل اقتصادی است، گفت:، اما می‌گویند ما نمی‌توانیم. وقتی نمی‌توانیم، آیا باید حجاب را به طور کل رها کنیم یا به سمت برهنگی برویم؟ در نهایت باید تعادل حفظ شود. اگر هم موضوع حجاب رها شود، حالت برهنگی پیش می‌آید.

حاج شیخ محسن فقیهی در ادامه اظهار کرد: اگر در جامعه یک دختری لخت شود، چه کاری با او می‌شود کرد؟ چه کسی با او برخورد می‌کند؟ اگر این کار به برهنگی برسد، که چه بسا دیدم در فیلم‌هایی زنان با پوشش بسیار اندک در خیابان راه می‌روند. چه کسی باید با اینها برخورد کند؟ آیا باید آنها را بگیرند و برخورد کنند یا نباید برخورد شود؟ در نهایت باید یک قانونی وجود داشته باشد و تعادل حفظ شود.

موضوع حجاب نباید با دعوا و گشت ارشاد و زندان همراه باشد

وی با اشاره به اینکه البته تعادل به این معنا نیست که با دعوا و زندان و گشت ارشاد همراه باشد، گفت: نباید به افراط و تفریط دچار شویم و در عین حال تذکر‌های دوستانه و با زبان محبت باید داده شود تا افراد احساس کنند که نمی‌توانند برهنه شوند و لذا تذکر در این حد خوب است. نه اینکه به زندان و گشت ارشاد و گرفتن و این موارد برسد و نه اینکه خیلی هم رها شوند. باید تعادل برقرار شود که افراط و تفریط هم نشود. در این قضیه، انسجام ملی برای جامعه بسیار مهم است و باید حفظ شود. نکته دوم این است که اگر مسئله حجاب خیلی رها شود، ممکن است مفاسدش بسیار بیشتر باشد.

آیت الله فقیهی در پایان گفت: آقای پزشکیان، دختر و خانواده‌شان باحجاب هستند. ایشان هم موقعی که در دانشگاه بود، یکی از افرادی بودند که همیشه دنبال موضوع حجاب بودند. اما حجاب فرهنگی بسیار بهتر از حجاب اجباری است. تصور نمی‌کنم اکنون بحث حجاب اجباری مطرح باشد، بلکه فقط در حد تذکر دادن و با نرمی دعوت به حجاب مطرح است.

امر به معروف اگر برای نظام هزینه داشته باشد، اصلا به صلاح نیست

حجت الاسلام عبدالکریم بهجت‌پور عضو هیات علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی نیز درباره راه‌اندازی اتاق عفاف و حجاب و فعال شدن ۸۰ هزار آمر به معروف در تهران گفت: حقیقتاً من تمایل ندارم در این موضوع الان وارد شوم. مشکلی که در مورد قانون وجود داشت این بود که عمدتاً بر مسائل با برخورد انتظامی تأکید می‌کرد و این قانون با محوریت آن موضوع و نادیده گرفتن بحث‌های مربوط به فرهنگ‌سازی و نظام تربیتی مناسب و ترک وظایف در زمینه فرهنگ‌سازی قبل از امر به معروف و نهی از منکر، قطعاً به نتیجه نمی‌رسید.

وی ادامه داد: الان هم در این مسئله که مسئله امر به معروف و نهی از منکر است اگر زیرساخت‌های فرهنگی و آموزشی به این مسئله کمک نکند و این همیا ران را به خوبی تبیین نکنند باز به نتیجه نخواهد رسید. یعنی نه اینکه کارشان کار بدی باشد چراکه اینها نمی‌خواهند کار انتظامی و برخورد شدید کنند بلکه می‌خواهند تذکر لسانی بدهند. تذکر لسانی هم در جایی مؤثر است که شما بتوانید آن را به هنجار تبدیل کنید و جلوی ناهنجاری‌ها را بگیرید.

عضو هیات علمی فرهنگ و پژوهشگاه اسلامی تصریح کرد: من در بحث عفاف و حجاب حرفم این بوده است که در دو کتاب هم به آن اشاره کرده‌ام که مسئله شماره یک ما در کشور پاکدامنی و عفت است. ما باید برای پاکدامنی و عفت در جامعه مان که بسیار هم گسترده است، کار کنیم. یعنی عفت در لباس هست و عفت در بدن نمایی است؛ چه برای مرد و چه برای زن همچنین این مقوله به مواردی مانند عفت کلامی و عفت نگاه، عفت استماع هم مربوط می‌شود. ما ابتدا باید روی این موضوعات کار می‌کردیم. 

بهجت پور تصریح کرد: بعد از آن حجاب نمایانگر زنان عفیف است و نه اینکه باعث عفت جامعه شود. وقتی یک جامعه عفیف باشد، حجاب نشاندهنده این است که این زنان با زنان دیگری که برای آنها باکی نیست که مورد بیانات زبانی غیراخلاقی باشند، متفاوت هستند و حجابی که در اسلام مطرح شده است، این است. الان اگر بخواهیم امر به معروف و نهی از منکر کنیم، آن هم معلوم نیست به دنبال حجاب هستیم یا به دنبال عفاف و نسبت این دو نه برای خودمان روشن شده و نه برای مردم مان. در این فضای مبهم و مه آلود به نظر می‌رسد در عین حالی که آنها دلسوزی می‌کنند، اما قاعدتا باید این اقدام ثمر چندانی نداشته باشد. 

وی درباره اینکه آیا نوع اقدامات باعث عدم انسجام ملی نخواهد شد، در حالی که بعد از جنگ مقام معظم رهبری بار‌ها تاکید بر حفظ انسجام ملی داشته‌اند، گفت: حتما حتما. ببینید امر به معروف و نهی از منکر به معنی برخورد نیست. یعنی برخوردی که باعث انشقاق اجتماعی باشد و یا گسل اجتماعی ایجاد کند. اشتباه بزرگ همین است. ما بناست به خواهر یا برادر خودمان دلسوزانه و مشفقانه بگوییم که هنجار‌ها را مراعات کنید چراکه جامعه‌تان آسیب می‌بیند، خانواده‌تان آسیب می‌بیند. امر به معروف باید مهربانانه باشد. اگر به مهربانی و ادبیات کریمانه و ادبیات مشفقانه صحبتی با مردم شود و تذکری داده شود نه باعث گسل اجتماعی می‌شود و نه شقاق اجتماعی. اگر به طور مثال وقتی یک خانم یا آقایی غیبت می‌کنند من به آنها بگویم که چرا غیبت می‌کنید و کاری می‌کنید که بد مردم گسترش پیدا کند آیا این باعث شقاق اجتماعی می‌شود؟ 

عضو هیات علمی فرهنگ و پژوهشگاه اسلامی در پاسخ به این سوال که درباره حجاب ممکن است با توجه به اتفاقاتی که پیش از این افتاده است جامعه پذیرای امر به معروف و نهی از منکر نباشد نظر شما در این باره چیست، تصریح کرد: بله، این درست است و خواستم بگویم که در این مسئله باید درست ورود کرد اگر در این مسائل درست ورود کنیم و تذکر لسانی کریمانه بدهیم، دلسوز باشیم و نه دشمن کسی که اشتباه می‌کند و غافل شده است، موثر می‌شود. امروز تصویری از زن درست کرده‌اند که تصور دختران ما این است که این تصویر مثلا تصویر درستی است و براساس آن تشخص اجتماعی اش در این است که پوشش او مناسب نباشد و بدتر از آن بدن را نمایان کند، اما اگر از نگاه معقول به آن پرداخته شود و گفته شود که چه برنامه‌ای برای این زنان است و این برنامه چه خطراتی برای آنها دارد، خود زنان ما آنقدر اهل معرفت هستند که به اصطلاح دامن به این برنامه‌ها نزنند.

حجت الاسلام بهجت پور تاکید کرد: عرض من این است که اگر امر به معروف و نهی از منکر که تذکر لسانی است، مودبانه و موقرانه و دلسوزانه صورت بگیرد موجب شقاق اجتماعی نیست. اما اگر این را تبدیل کنیم به اینکه باز پلیس بیاید و پلیس بگیرد و زندانی کنیم و هزینه برای نظام داشته باشد، اصلا به صلاح نیست.

برنامه تندرو‌ها در زمینه حجاب برهم‌زننده امنیت ملی است

همچنین «علی مجتهدزاده» حقوقدان و وکیل دادگستری، ابتدا اقدامات ستاد امر به معروف و نهی از منکر را با توجه به اصل هشتم قانون اساسی مورد بررسی قرار داده و به خبرنگار ایلنا می‌گوید: بنا بر این اصل، امر به معروف وظیفه همگانی و معطوف به امر به معروف حاکمانی است که راه خطا طی می‌کنند. همچنین بنا بر آنچه از شرع و سیره پیامبر و اولیای دین شنیده‌ایم امر به معروف باید غیرانتفاعی و بدون منفعت مالی باشد. با این وجود برخی آقایان ستادی به نام ستاد امر به معروف و نهی از منکر تشکیل و به آن شکل قانونی داده‌اند که قطعا هزینه‌هایی را هم به دنبال دارد.

او تاکید می‌کند که این ستاد دارای ساختاری ظاهرا قانونی است، اما قانون تعریف مشخصی دارد یعنی باید مورد اجماع جامعه باشد: اگر موضوعی را به اسم قانون به مردم تحمیل کنیم نمی‌توان بر آن نام قانون نهاد بلکه تنها زور و اجبار حکمروایی و مبتنی بر قوه قهریه‌ای است که حکمروایی در دست دارد، اما به نام قانون به مردم تحمیل می‌شود. حالا با توجه به اینکه بر سر پذیرش ستاد امر به معروف اجماعی در جامعه اجماعی وجود ندارد جایگاه قانونی آن محل اشکال بوده و بیشتر نوعی امر حاکمیتی است.

این حقوقدان اضافه می‌کند: با توجه به اینکه ستاد مذکور نگاهی شرعی دارد باید این موضوع را هم بررسی کند که آیا مردمی که روز به روز فقیر می‌شوند، از اینکه مالیاتی که می‌پردازند صرف تامین مالی این نوع ستاد‌ها می‌شود رضایت دارند یا نه؛ بنابراین از این نظر هم جایگاه این ستاد محل اشکال است. از طرف دیگر تا زمانی که بودجه‌ای مجانی برای چنین نهاد‌هایی وجود دارد، افرادی کم‌دانش با استفاده از این بودجه‌ها دست به چنین اقداماتی می‌زنند.

هیچ نهادی نباید با ستاد امر به معروف همراهی کند

مجتهدزاده این را هم می‌گوید که ما نمی‌دانیم هدف این ستاد از تشکیل اتاق وضعیت عفاف و حجاب چیست: اگر تنها می‌خواهند با مردم صحبت کنند، بدون آنکه به قانون حجاب و عفاف استناد کنند، ایرادی وارد نیست، اما در قبال این برخورد مردم هم می‌توانند به آنها تذکر دهند که در کارشان دخالت نکنند و بگویند ما برای شما جایگاه قانونی قائل نیستیم. اما اگر بخواهند به استناد مصوبه حجاب و عفاف با مردم مواجهه شوند کاملا غیرقانونی است و حق استناد به آن را ندارند، زیرا شورای عالی امنیت ملی ابلاغ این قانون را متوقف و اعلام کرده که نباید اجرا شود دلیل این موضوع هم آن است که مسئولان امنیتی تشخیص داده‌اند، این اقدام برای امنیت ملی خطرناک است.

او تاکید می‌کند که هیچ نهادی به لحاظ قانونی نباید در شرایط فعلی با این طرح ستاد مذکور همراهی کند: اگر افرادی از نیرو‌های مسلح به این موضوع ورود کنند به نظر من دادستان تهران، رئیس سازمان قضایی نیرو‌های مسلح و دادستان نیرو‌های مسلح باید آنها را مورد تعقیب قضایی قرار دهد، زیرا این برخورد‌ها فاقد محمل قانونی است.

این وکیل دادگستری با بیان اینکه این نوع اقدامات به منزله بازی در زمین دشمن و تقویت اسرائیل است، عنوان می‌کند: در شرایط امروز، این رفتار‌ها تنها باز کردن راه برای دشمن است؛ بنابراین این آقایان حتی اگر اعتقاد قلبی هم به انجام چنین اقداماتی داشته باشند، باید به دلیل تصمیم شورای عالی امنیت ملی در حوزه مصوبه حجاب در جای خود متوقف شوند. زیرا این قبیل اقداماتی که تندرو‌ها انجام می‌دهند به روشنی برهم‌زننده انسجام ملی و امنیت ملی بوده و نیاز به تعقیب قضایی دارد. نتیجه این نوع رفتار‌ها می‌تواند ایجاد دو قطبی در جامعه، ایجاد اختلال در امنیت روانی جامعه و درگیر کردن مردم با هم باشد.

قانون «حمایت از آمران به معروف و ناهیان از منکر» تبعیض‌آمیز است

وی درباره قانون «حمایت از آمران به معروف و ناهیان از منکر» و در پاسخ به این سوال که جایگاه و کارویژه چنین قانونی در کشور چیست؟ گفت: این قانون تبعیض‌آمیز است. اساسا مصوبه‌ای مانند مصوبه حجاب در یک نظام مقتدر و منسجم قابل اجرا نیست، زیرا درصد بسیار کمی از شهروندان آن را پذیرفته‌اند؛ بنابراین باید مصوبه مذکور توسط مجلس نسخ یا به نحو مطلوب اصلاح شود که در حال حاضر اراده‌ای برای این اقدام دیده نمی‌شود.

مجتهدزاده این را هم می‌گوید که در کشور ما برخی قوانین و قواعد حقوقی به‌گونه‌ای است که در مواردی موجب غلبه اراده اقلیت بر اکثریت شده، این نقیصه، اما با گذشت زمان تقویت هم شده است. یعنی این قواعد قدرت را به‌شیوه‌ای تنظیم می‌کنند که آنچنان که باید شاهد تبلور اراده اکثریت بر سرنوشت کشور نیستیم.

او به پدیده‌ای در حال رشد در نظام حقوقی کشور اشاره می‌کند که عمری کمتر از ۱۰ سال دارد: این پدیده همان قوانین و قواعدی هستند که بر اساس ذائقه بخش اقلیت در مجموعه حکمرانی تنظیم شده‌اند. قوانینی مانند حجاب و عفاف، فیلترینگ و امثال آنها جالب آنکه در بسیاری موارد همان هیات حاکمه هم با چنین قواعدی موافق نیستند، اما گروهی که درون ساختار سیاسی هم در اقلیت هستند، از این قواعد حمایت می‌کنند. قانون حمایت از آمران به معروف و ناهیان از منکر هم یکی از همین قواعد است که طوری تنظیم شده که بر اساس ذائقه و خواست همان گروه اقلیت است و به نفع منویات آنها کار می‌کند.

به باور او در عمل قانون حمایت از آمران به معروف نه تنها ابزار قوی دست این گروه اقلیت داده است، بلکه اصل امر به معروف و نهی از منکر را به عنوان یکی از اصول اسلام در عمل دچار دو انحراف کرده است: نخست آنکه در اسلام مخاطب اصلی امر به معروف حاکمان هستند، اما این قانون در عمل نوک پیکان اجرای این اصل را به سمت مردم گرفته است. دوم اینکه به گونه‌ای امر به معروف و نهی از منکر را استنباط و اجرا می‌کنند که عملا تمام امر به معروف به مقوله حجاب تقلیل یافته است. در حالی که کمتر دیده شده ستاد امر به معروف به مساله فساد یا ایرادات بنیادین دیگر در کشور بپردازد.

*خبرگزاری ایلنا