ارزش و هویت طرح های فرش ایرانی به قدری بالاست که کشور افغانستان با کپی از طرح های ایرانی، آنها را در کارگاه های زیرزمینی می بافد و به نام فرش ایرانی در بازار عرضه و سود هنگفت به جیب می زند در حالی که جلوگیری از این اقدام نیازمند استاندارد سازی و شناسنامه دار کردن طرح ها و فرش های ایرانی است.

اصالت و فرهنگ در طرح و نقش های ایرانی باعث شده است که فرش ایران در دنیا مورد استقبال قرار گیرد اما شرایط تحریمی اقتصاد ایران آثار زیانبار خود را بر این بخش نیز گذاشته و سبب شده تا فرش های ایرانی یا از طریق چمدان وارد بازار جهانی شوند و یا از طریق کپی برداری از طرح های ایرانی بافته شوند و به نام ایران ولی به کام سایر کشورها از جمله افغانستان در بازارهای جهانی عرضه شوند.

بافندگان در کارگاه های زیرزمینی افغانستان اقدام به بافت فرش هایی با کپی از طرح های ایرانی کرده و آن را به نام ایران در بازارهای جهانی عرضه می کنند، حتی گاهی نقش و نگار های ایرانی را با جزیی ترین تغییرات می بافند تا از طریق مجامع بین المللی و قضایی امکان شکایت و رسیدگی به این کپی برداری ها نباشد.

طرح ها و فرش های ایرانی دارای هویتی از تمدن و فرهنگ ایرانی هستند که از سال های گذشته در نقش و نگارهای مختلف در بازار عرضه می شدند این فرش ها به خاطر رنگ و جلا و نمادهایی از طبیعت، اسطوره‌ها، اماکن تاریخی و گردشگری مورد استقبال خارجیان قرار گرفته است اما از سال ۱۳۹۷ که تحریم ها علیه ایران اجرا شد فرش نیز وارد لیست سیاه تحریمی شد.

از آنجایی که فرش های ایرانی نمی تواند به خاطر شرایط تحریمی در بازارهای جهانی عرضه شود از طریق کپی برداری از طرح ها و یا راهکار چمدانی خارج شد هر چند طرح های ایرانی دارای ثبت جهانی هستند اما با کوچکترین تغییر در طرح ها می توان آنها را از لیست کشور مربوطه خارج کرد و به آن طرح جدید گفت.

درباره راهکار جلوگیری از دزدی طرح های فرش ایرانی و ضرورت شناسنامه دار کردن با عبدالله بهرامی رئیس کمیسیون صنایع دستی، فرش و گردشگری اتاق تعاون ایران و زهرا کمانی رئیس مرکز ملی فرش ایران و به گفت و گو نشستیم.

استاندارد اجباری راهکار شناسنامه دار کردن فرش های ایرانی است

عبدالله بهرامی رئیس کمیسیون صنایع دستی، فرش و گردشگری اتاق تعاون ایران با بیان اینکه گنجینه های بزرگی در طرح و نقش نگار فرش ها داریم می گوید: به راحتی می توان جلوی دزدی طرح های ایرانی را گرفت هر چند اقداماتی در این زمینه از سال های پیش گرفته شده اما اجرایی نشده است.

وی ادامه می دهد: شناسنامه دار کردن فرش توسط سازمان استاندارد و مرکز ملی فرش از سه سال گذشته آغاز شده است اما از آنجایی که این استاندارد اختیاری بود، حتی یک نفر اقدام به شناسنامه دار کردن فرش ها نکرد.

رئیس کمیسیون صنایع دستی، فرش و گردشگری اتاق تعاون ایران خاطر نشان می کند: اکنون یک عدد شکلات در کشور بدون مجوزهای استاندارد تولید نمی شود اما فرش ایرانی با این اصالت و فرهنگ بدون شناسنامه و هویت تولید می شود و به راحتی در بازارهای جهانی عرضه می شود بدون اینکه جزییاتی از آن درج شود.

وی با بیان اینکه برای حفاظت و صیانت از حقوق تولید کننده و مصرف کننده باید فرش ایرانی شناسنامه دار شود می گوید: با شناسنامه دار کردن فرش ها امکان دزدی از طرح ها و حتی فرش های ایرانی وجود ندارد و به راحتی می توان جلوی آن را گرفت اما از آنجایی این فرش ها دارای شناسنامه نیستند حتی اگر دزدی شوند امکان رسیدگی وجود ندارد.

بهرامی عنوان می کند: زمانی که فرش شناسنامه دار شود در آن تعداد رج و رنگ، نوع الیاف طبیعی و مصنوعی، نوع بافت، گره، زمان تولید، نام تولیدکننده و بافنده و ... مشخص می شود و این ملاکی برای سنجش فرش ایرانی از غیر ایرانی خواهد بود.

وی با تاکید بر اینکه در تمام دنیا محصولات صادراتی دارای بارکد هستند می گوید: اگر فرش های ایرانی نیز دارای شناسنامه باشند دیگر هیچ کسی جرات جعل از طرح ها و فرش های ایرانی را نخواهد داشت و مانند سند رسمی قابل پیگیری و عرضه است.

رئیس کمیسیون صنایع دستی، فرش و گردشگری اتاق تعاون ایران از سازمان استاندارد درخواست کرد که نسبت به اجباری کردن استاندارد فرش ایرانی اقدام کند.

وی با اشاره به اینکه حتی در داخل ایران نیز فرش های افغانی به نام فرش ایرانی به فروش می رود می گوید: در بسیاری از فروشگاه های فرش، فرش بافت افغان نیز به نام فرش ایرانی عرضه می شود این فرش ها به قدری نزدیک به طرح های ایرانی هستند که قابل تشخیص برای هر فرد خاصی نیستند.

بهرامی اضافه کرد: فروشنده باید به خریدار اعلام کند فرشی که می فروشد فرش دستباف افغان یا ایرانی است تا خریدار نسبت به قیمت و طرح فرش افغان تصمیم به خرید بگیرد.

شناسنامه دیجیتالی در فرش نهادینه شود

زهرا کمانی رئیس مرکز ملی فرش ایران درباره ضرورت شناسنامه دار کردن فرش های ایرانی می گوید: شناسنامه فرش ایرانی باید به گونه ای در فرش نهادینه شود که امکان مجزا کردن در آن نباشد و امکان رهگیری وجود داشته باشد.

وی ادامه می دهد: شناسنامه در فرش هم می تواند به صورت بارکد دار باشد تا امکان کپی برداری را کمتر کرده و به فرش ایرانی هویت ببخشد.

رئیس مرکز ملی فرش ایران تاکید می کند: زمانی که فرش ایرانی دارای بارکد باشد دیگر نمی توانند فرش ایرانی را به نام سایر کشورها در بازار عرضه کنند این امر منجر به کاهش تقلب در بازارهای جهانی می شود بایستی در این زمینه فرهنگسازی شود ضمن اینکه در گذشته بافندگان نام برند فرش را روی قالی ها می بافتند.

وی به مزایای شناسنامه دار کردن فرش های ایرانی اشاره می کند و می گوید: زمانی که فرش ها شناسنامه دار شوند به راحتی می توان فهمید که این فرش برای کدام منطقه از کشورمان و با الهام از طرح کدام استان است و حتی به قیمت گذاری در صنعت فرش کمک می کند.

کمانی اضافه می کند: از آنجایی تعداد رنج، رنگ، نوع الیاف، طرح و ... در تعیین قیمت فرش مهم است زمانی که شناسنامه فرش موجود باشد می توان جلوی دلالی ها و قیمت گذاری های بی ضابطه را بگیرد.

رئیس مرکز ملی فرش ایران با بیان اینکه بسیاری از طرح های فرش ایرانی ثبت جهانی شده اند می گوید: طرح و فرش های ایرانی با طرح‌های پیچیده و رنگ‌های بی‌نظیر، ریشه‌های عشایری و طراحی‌های ساده و اصیل، نقوش خاص از هر منطقه کشور و ... ثبت جهانی شده اند.

وی بیان می کند: با اینکه طرح های ایرانی ثبت جهانی در فهرست میراث ناملموس یونسکو شده اند اما با تغییر کوچک در طرح می تواند اثبات کرد که طرح ثبت شده نیست و این امر امکان کپی برداری از طرح های ایرانی را بیشتر می کند و سود آن به جیب سایر افراد می رود.

کمانی خاطرنشان می کند: طرح ها و فرش‌های ایرانی، بیانگر هویت، تاریخ، باورها و سبک زندگی عشایر ایرانی در کشورمان هستند که نیاز است با شناسنامه دار کردن و اهمیت به آن از این میراث کهن خود صیانت کنیم.

فرش‌های ایرانی نمادی از هویت ملی، آرمان‌های فرهنگی و ارتباطات بین‌المللی کشورمان است که هر چند در فهرست میراث ناملموس یونسکو ثبت شدند اما برای حفظ این هنر و رسیدن به جایگاه واقعی باید بحث شناسنامه دار کردن توسط نهادهای مربوطه و حتی بافندگان و تولیدکنندگان مورد توجه قرار گیرد تا فرش ایرانی به نام ایران ولی به کام سایر کشورها به فروش نرود که سود و ارزآوری آن برای کشوری غیر از ایران باشد.

*خودرو1