پیامبر اکرم(ص) و ائمه اطهار علیهم السلام این مفسّران حقیقی قرآن، آیات فراوانی را به امام زمان(عج)، تفسیر و تأویل یا بر آن تطبیق داده اند که به برخی از آنها اشاره می شود:

و ما اراده کردیم برآنان که در زمین مستضعف واقع شدند، منّت بگذاریم و آنان را پیشوایان و وارثان زمین قرار دهیم.

از علی بن ابی طالب علیه السلام در تأویل این آیه رسیده است که: مراد از مستضعفان، خاندان پیامبر(ص) است که خداوند، سرانجام مهدی این خانواده را بر می انگیزد و آنان را بدو به عزت و شکوه می رساند و دشمنانشان را خوار و بی مقدار می کند.

خداوند به کسانی از شما که ایمان آورند و کارهای شایسته انجام دهند، وعده داده است که آنان را در روی زمین به حاکمیّت برساند.

امام سجّاد علیه السلام در توضیح این آیه فرمودند: به خدا سوگند، این مؤمنان شایسته کردار، شیعیان ما اهل بیت اند. خداوند این نوید و وعده مبارک را به دست بزرگ مردی از خاندان ما تحقق خواهد بخشید، که او، مهدیِ این امّت است.

به راستی، ما پس از نوشتن در ذکر (همه کتاب های آسمانی یا تورات) در زبور داود نیز نوشتیم که بندگان نیکوکار من، ملک زمین را به ارث خواهند برد.

امام باقر علیه السلام در تفسیر این آیه می فرمایند: مراد از آنها، اصحاب حضرت مهدی(عج) در آخرالزمان است.

او خدایی است که رسولش را با دین حقّ فرستاد، تا او را بر همه ی آیین ها پیروز کند. هرچند که مشرکان، این کار را نپسندند.

ابوبصیر از امام صادق علیه السلام درباره این آیه پرسید. آن حضرت در پاسخ فرمودند: به خدا سوگند، تأویل این آیه هنوز واقع نشده است. ابوبصیر می پرسد: فدایت گردم، تأویل این آیه چه هنگامی تحقق خواهد یافت؟ امام صادق علیه السلام می فرمایند: آنگاه که قائم آل محمد(عج) به اراده الهی قیام کنند. هنگامی که آن حضرت قیام کردند، از شرک و شرک گرایی، اثری نخواهد ماند و دین حق بر همه آیین ها چیره خواهد شد.

بدانید خداوند زمین را پس از مردنش، زنده خواهد ساخت.

امام باقر علیه السلام در توضیح این آیه می فرمایند: خداوند متعال، زمین را پس از آنکه اهل آن کفر بورزند، به دست حضرت قائم(عج) زنده خواهد کرد. حضرت باقر علیه السلام در روایت دیگری، در این باره می فرمایند: منظور از مردن زمین، کفر ورزیدن اهل آن است. خداوند، آن را به یاری حضرت قائم(عج) زنده خواهد کرد؛ یعنی عدالت را در آن استقرار خواهد بخشید.

...و کسی که مظلومانه به قتل برسد، ما به ولّی او، تسلط بر قاتل را داده ایم (یا دیه بگیرد یا قصاص کند یا درگذرد). پس آن که در مقام قتل و خونریزی، اسراف نکند، از جانب ما، منصور و مؤید خواهد بود.

امام باقر علیه السلام در تبیین مضمون این آیه می فرمایند: مراد از قُتِل مظلوما حسین بن علی علیه السلام است که مظلومانه کشته شد و اولیای خون آن حضرت، ماییم. هنگامی که قائم ما قیام کند، خون امام حسین علیه السلام را خواهد خواست... و انه کان منصورا؛ یعنی جهان به پایان نخواهد رسید، تا انتقام این خون به دست مردی از خاندان رسول صلی الله علیه و آله گرفته شود. مردی که جهان را از قسط و عدل پر خواهد کرد، همان گونه که پیش از آن، از ستم لبریز می شود.

بقیة الله (ذخیره الهی) برای شما مردم ـ اگر مؤمن باشید ـ از هر چیزی و هر کسی، بهتر است.

مرحوم طبرسی در کتاب احتجاج از علی بن ابی طالب علیه السلام روایت می کند که: بقیة الله یعنی مهدی(عج)، که پس از سپری شدن دوره ای طولانی، خواهد آمد و زمین را از عدل پرخواهد ساخت، همان گونه که از ستم پر می شود.

امام باقر علیه السلام می فرمایند: هنگامی که حضرت مهدی(عج) قیام کنند، به دیوار کعبه تکیه می کنند. آنگاه، نخستین سخنی که بر زبان جاری می سازند، عبارت است از آیه بقیة اللّه خیرلکم ان کنتم مؤمنین. از آن پس، هر مسلمانی که به آن حضرت سلام می دهد، از این عبارت استفاده خواهد کرد: السلام علیک یا بقیة اللّه فی ارضه.

آن کیست که دعای بیچاره مضطر را به اجابت می رساند و رنج و اندوه را برطرف می سازد و شما را جانشینان بر روی زمین قرار می دهد.

از امام صادق علیه السلام روایت شده است: این آیه درباره قائم آل محمد صلی الله علیه و آله نازل شد. به خدا سوگند، اوست که هنگام قیام، در مقام ابراهیم، دو رکعت نماز می خواند و دست به دعا برمی دارد. آنگاه، خداوند، دعای او را اجابت می کند و ناراحتی اش را می زداید و او را خلیفه خود در زمین قرار می دهد.

کسانی که اگر آنها را در زمین ساکن کردیم، نماز را بر پا می دارند و زکات می دهند و امر به معروف و نهی از منکر می کنند.

امام باقر علیه السلام می فرمایند: این آیه متعلق به خاندان محمد صلی الله علیه و آله است؛ یعنی دوازدهمین امام، حضرت مهدی موعود(عج) و یاران ایشان که خداوند، آنها را در شرق و غرب جهان، جای می دهد و دین اسلام را چیره می کند و هر بدعت باطلی را به یاری او و یارانش محو می کند.

الم. این کتاب که هیچ تردیدی در آن نیست، مایه هدایت پرهیزکاران است؛ آنانی که به غیب ایمان آورده اند، نماز را برپا می دارند و از آنچه به آنها روزی کرده ایم، انفاق می کنند.

یحیی بن ابی القاسم می گوید: از امام صادق علیه السلام درباره این آیات پرسیدم. آن حضرت در پاسخ فرمودند: مراد از متقیان، شیعیان علی بن ابی طالب علیه السلام اند و غیب، هم همان حجّت غائب است. و در جای دیگر، امام صادق علیه السلام در این باره می فرمایند: یؤمنون بالغیب؛ یعنی ایمان بیاورند به قیام قائم(عج).

پس به کارهای نیک سبقت گیرید. هرجا که باشید، خداوند همه شما را گرد خواهد آورد.

ابوخالد می گوید: امام باقر در تفسیر این آیه فرمودند: در کارهای نیک از یکدیگر پیشی گیرید؛ یعنی به ولایت چنگ بزنید. مراد از این فرمایش خداوند که هرجا باشید، همه شما را گرد خواهد آورد، اصحاب حضرت قائم(عج)اند که شمارشان سیصد و اندی نفر است. به خدا سوگند، امّت معدود که در آیات قرآن ذکر شده است، ایشانند... آنها همانند ابرهای پاییزی در یک ساعت (از سرتاسر عالم) جمع خواهند شد.

سوگند به عصر که انسان در زیانکاری است. مگر آنان که ایمان آورده اند و کارهای نیک انجام می دهند و یکدیگر را به حق و پایداری سفارش می کنند.

مفضل بن عمر از تفسیر این سوره پرسید. امام صادق علیه السلام این گونه پاسخ دادند: سوگند به عصر؛ یعنی عصر قیام حضرت قائم(عج). و انسان در زیانکاری و خسران است؛ یعنی دشمنان ما اهلبیت در زیانند. مگر کسانی که ایمان آورند؛ یعنی آن که به آیات خدا ایمان آورند... یکدیگر را به حق سفارش کنند؛ یعنی به امامت سفارش کنند. یکدیگر را به صبر و پایداری توصیه کنند؛ یعنی در دوران غیبت امام زمان(عج)، مردم را به پایداری در اعتقادات تشویق می کنند.

مهدی(عج) در سخنان اهل بیت علیهم السلام

1 ـ پیامبر اکرم(ص)

ـ رسول خدا(ص) فرمودند: بشارت می دهم شما را به مهدی. او در میان امّت من مبعوث خواهد شد و این زمانی است که مردم دچار تفرقه، تزلزل و گرفتاری شده اند. او زمین را از عدل و داد پرخواهد ساخت همان گونه که پیش از آن از ستم پر می شود. ساکنان زمین و آسمان از وجود او خشنود خواهند شد.

ـ رسول خدا(ص) در حالی که با دست مبارک خود به امام حسن علیه السلام و امام حسین علیه السلام اشاره می کردند خطاب به مردم فرمودند: «قسم به خدایی که مرا به حق به پیامبری مبعوث کرد، مهدی این امت از نسل این دو فرزند من است. وقتی دنیا دچار هرج و مرج و فتنه ها از هر طرف آشکار و راه ها ناامن شد و مردم به چپاول و غارت یکدیگر پرداختند و بزرگتر به کوچکتر رحم نکرد و در مقابل، کوچکتر هم احترام بزرگتر را نگاه نداشت، خداوند در چنین وضعی از نسل این دو (امام حسن علیه السلام و امام حسین علیه السلام ) فردی را بر می انگیزد که دژ گمراهی را فتح کرده، دل های نفوذناپذیر را تحت نفوذ خود قرار می دهد. او در آخرالزمان برای احیای شریعت قیام می کند، همان گونه که من در اول بعثت برای ترویج و تحکیم دین الهی مبعوث شدم.

2 ـ حضرت علی علیه السلام

ـ روزی علی بن ابیطالب علیه السلام در معرفی شخصیت و منزلت حضرت مهدی(عج) مطالبی بیان کردند و از جمله فرمودند:

صاحب الامر از فرزندان من است... او قلّه شرف و بزرگواری عرب و اقیانوس بی کران کرامت بشر و برگزیده تبار خویش است. اگر رگبار مرگ فرو ریزد لحظه ای هراس به دل راه نمی دهد. اگر همه پیروان مؤمنش در محاصره دشمن قرار گیرند از خود ناتوانی نشان نمی دهد. در مبارزه با شجاع ترین افراد عقب نشینی نمی کند. او سلحشورِ همیشه پیروز است... هنگام بخشش دست بخشنده پروردگار عالم است. بلندترین قله جهان در برابر عظمت او کوچک و بی ارزش به شمار می رود. کوه های بلند در برابر بزرگواری او سست است. او دژ و پناهگاه محکمی است. دانشش از همه بیشتر و لطف و مرحمتش در همه جا گسترده است. پروردگارا، بیعت او را پایان بخش اندوه ها قرار ده.

ـ مولی الموحدین علی علیه السلام قائم آل محمد(عج) را این گونه توصیف می کنند: «قائم ما اهل بیت برای افرادی که خواستار هدایتند کفایت می کند و برای آنانی که می خواهند عبرت بگیرند عبرت است و برای آن دسته ای که کبر و نخوت می ورزند عذابی جانکاه است».

3 ـ امام حسن علیه السلام

امام حسن علیه السلام در توصیف دوران حکومت حضرت مهدی(عج) می فرمایند: «در دولت مهدی(عج) زمین برکات خود را ظاهر می کند و آسمان نیز برکاتش را بر آن حضرت فرو می فرستد. تمام گنج های پنهان در دل زمین در دوران حکومت او آشکار می شود و امام عصر(عج) تمام سرزمین های بین مشرق و مغرب عالم را مالک می شود. خوشا به حال کسی که روزگار خوش و مسعود فرمانروایی او را درک کند و به رهنمودهای حیات بخش او گوش کرده، از آنها به طور کامل تبعیت کند».

4 ـ امام حسین علیه السلام

ـ امام حسین علیه السلام می فرمایند: نهمین فرزند من قائم به حق است. خداوند متعال بدو زمین مرده را زنده می کند. احکام دین خود را به دست آن حضرت آشکار خواهد ساخت و حق را پیروزی خواهد بخشید؛ هرچند مشرکان از این کار خوششان نیاید».

ـ در اشاره به دشواری های دوران غیبت امام زمان(عج)، حضرت سیدالشهدا علیه السلام می فرمایند: «برای مهدی دوره غیبتی هست که در آن زمان گروهی از دین برخواهند گشت؛ اما عده دیگر علی رغم همه سختی ها در اعتقاد خود ثابت قدم خواهند ماند. دشمنان از روی شماتت و تمسخر، به این دسته خواهند گفت: اگر راست می گویید این وعده ظهور امام که به شما داده اند کی واقع می شود؟ آگاه باشید افرادی که در چنان وضعی بردباری را پیشه خود می سازند، همانند آن دسته از مجاهدانی هستند که در رکاب پیامبر اکرم(ص) مشغول جهاد باشند».

5 ـ امام باقر علیه السلام

ـ حضرت امام باقر علیه السلام می فرمایند: او [حضرت مهدی(عج)] مولودی است که قیامش در آخرالزمان واقع خواهد شد. او مهدی آل محمد(عج) است. برای او دوره غیبتی پیش خواهد آمد که در آن زمان گروهی از مردم دچار گمراهی می شوند و گروهی نیز ثابت قدم خواهند ماند. آن گاه حضرت خطاب به راوی می فرمایند: خوشا به حال تو اگر او را دریابی و خوشا به حال هرکسی که حضور او را درک کند.

ـ وقتی که قائم قیام کند با مقاومت مردم نادان، بیش از مقاومت نادان های زمان جاهلیت در برابر رسول خدا، روبرو می شوند. حضرت در تبیین این مسئله می افزایند: رسول خدا(ص) با نادان هایی روبرو شد که سنگ یا چوب تراشیده را عبادت می کردند ولی حضرت قائم با نادان هایی روبرو می شود که قرآن را تأویل می کنند و بدان استدلال می کنند. سپس فرمود: به خدا سوگند عدل او در خانه های آنها می رود چنانکه گرما و سرما به درون خانه هاشان می رود.

6 ـ امام صادق علیه السلام

حضرت امام صادق علیه السلام می فرمایند: قائم پنجمین امام از نسل فرزندم موسی است. او فرزند بهترین بانو است. غیبتی در پیش دارد که اهل باطل در آن به تردید می افتند. بعد از آن خدا او را ظاهر می سازد و سرتاسر روی زمین به نور خدا روشن شده، احدی در برابر غیر خداوند متعال کرنش نخواهد کرد و تمام گوشه و کنار عالم محل عبادت خدا خواهد شد و تنها دین، دین توحید خواهد بود؛ هرچند که مشرکان از این کار خرسند نباشند.

7 ـ امام کاظم علیه السلام

امام کاظم علیه السلام می فرمایند: هنگامی که پنجمین فرزند وصی هفتم از دیدگان ناپدید شود، نگران دینتان باشید. مواظب باشید تا کسی نتواند شما را در دینتان دچار انحراف کند. بی تردید برای او دوره غیبتی در پیش است که در آن بسیاری از افراد از اعتقاد به آن حجت الهی برخواهند گشت. این آزمونی الهی است که خداوند بدان شما را آزمایش خواهد کرد.

8 ـ امام جواد علیه السلام

حضرت عبدالعظیم حسنی می گوید: روزی به خدمت مولایم حضرت امام جواد علیه السلام رسیدم تا درباره قائم آل محمد(عج) از ایشان سؤالاتی بپرسم؛ اما به محض آنکه به خدمت آن حضرت رسیدم بدون آنکه چیزی بپرسم فرمودند:

ای اباالقاسم، قائم ما آل محمّد، همان مهدی است که در دوران غیبتی که خواهد داشت، در انتظار او به سر بردن و در زمان ظهورش از او پیروی کردن واجب است. او سومین نفر از نسل من است. سوگند به خدایی که محمد(ص) را به پیامبری مبعوث کرد و مقام امامت را به ما اختصاص داد، اگر از دنیا فقط یک روز باقی مانده باشد، خداوند آن روز را به اندازه ای طولانی خواهد ساخت که مهدی قیام کند و زمین را بعد از آنکه از ظلم پر شده است از عدل پر سازد.

9 ـ امام هادی علیه السلام

وقتی مادر امام مهدی(عج) برای اوّلین بار به خدمت امام هادی علیه السلام رسیدند، حضرت هادی علیه السلام خطاب به ایشان فرمودند: بشارت باد تو را به فرزندی که سلطان و فرمانروای شرق و غرب عالم خواهد شد و زمین را پر از عدل و داد خواهد کرد.

10 ـ امام زمان علیه السلام

حضرت مهدی(عج) خطاب به یکی از شیعیان که به خدمتشان مشرّف شده بودند این گونه خود را معرفی می کنند: من قائم آل محمد(عج) هستم که در آخرالزمان با این شمشیر قیام می کنم و اساس ظلم و تعدی را از میان برمی دارم و زمین را پس از آنکه از ستم پرشده از عدل و داد پر خواهم ساخت.

منبع : www.hawzah.net