1. شرح دعاى سحر: این کتاب حاوى نکات عمیق عرفانى، فلسفى و کلامى است و با تکیه بر آیات قرآن و روایات اهل بیت علیهم السلامدر شرح دعاى مباهله، معروف به «دعاى سحر»، در سال 1347 قمرى (1307 ش) نوشته شده است. اصل کتاب به زبان عربى است که توسط آقاى سید احمد فهرى ترجمه شده است.[1]

آن حضرت این کتاب را در 27 سالگى تألیف کرده اند.[2] برخى معتقدند این کتاب اولین تألیف حضرت امام رحمه الله بوده است؛[3] اما سید احمد خمینى رحمه الله معتقد بود مصباح الهدایه اولین کتاب امام رحمه الله و شرح دعاى سحر دومین تألیف آن حضرت بوده است.[4]

2. مصباح الهدایة الى الخلافة و الولایه: این کتاب یکى از عمیق ترین و درخشان ترین آثار امام رحمه الله در عرفان اسلامى مى باشد. این کتاب، تنها براى کسانى که با عرفان و اصطلاحات آن آشنایى دارند قابل استفاده است. حضرت امام رحمه الله این کتاب را در سال 1349 قمرى و در 29 سالگى نوشته است.

3. التعلیقة على الفوائد الرضویه: در این اثر عرفانى، امام خمینى رحمه الله آراء خویش را به صورت تعلیقه بر کتاب فوائد الرضویه مرحوم قاضى سعید نگاشته است.[5]

4. شرح حدیث جنود عقل و جهل: اثرى است گران سنگ و کتابى است اخلاقى ـ عرفانى مشتمل بر مباحث ارزشمند عرفان نظرى، فلسفۀ اسلامى، اخلاق، انسان شناسى، همراه با نصایح اخلاقى. این کتاب در سیر اندیشه هاى امام خمینى رحمه الله جایگاه ویژه اى دارد و آخرین کتابى است که مؤلّف در اخلاق نوشته است.

5. حاشیه بر شرح فصوص الحکم: فصوص الحکم، تألیف شیخ اکبر محیى الدین عربى، از عرفاى نامدار جهان اسلام است که شرح هاى زیادى بر آن نوشته شده و شرح قیصرى از بهترین شرح ها شناخته شده است. امام خمینى رحمه الله در سال 1355 قمرى، تعلیقۀ خود را به زبان عربى بر شرح فصوص الحکم قیصرى به اتمام رسانیده است.

6. حاشیه بر مصباح الانس: کتاب مصباح الانس بین المعقول و المشهود، تألیف محمّد بن حمزة بن محمد عثمانى، معروف به ابن فنّارى، شرحى است بر کتابِ مفتاح الغیب اثر ابوالمعالى محمّد بن اسحاق قونوى که از شاگردان نامدار محیى الدین عربى است.

امام رحمه الله در سال 1355 قمرى، آراء و نقد علمى خویش را به صورت حاشیه، بر بیش از یک سوم کتاب مذکور نوشته است. لازم به یادآورى است که دو کتاب اخیر تحت عنوان تعلیقات على شرح فصوص الحکم و مصباح الانس دریک مجلّد چاپ شده است.

7. شرح چهل حدیث: این کتاب یکى از آثار گران بهاى اخلاقى ـ عرفانى امام خمینى رحمه الله است که در سال 1358 قمرى به زبان فارسى نوشته شده است. این کتاب ظاهراً سومین کتاب آن حضرت است که هفت حدیث آن دربارۀ مسائل عقلى است و سى و سه  حدیث آن پیرامون مسائل اخلاقى مى باشد.[6] این کتاب در اصل، تقریرات امام خمینى رحمه الله بوده است که مضامین آن را در مدرسۀ فیضیه و ملاّ صادق قم، براى شاگردان خود بیان کرده بودند؛ سپس تصمیم گرفتند آن مطالب را به صورت کتابى تألیف کنند.[7]

8. سرّ الصلاة یا معراج السالکین و صلاة العارفین: کتابى است عرفانى که پیرامون اسرار معنوى و عرفانى نماز بحث مى کند. امام خمینى رحمه الله این کتاب را براى خواص تدوین کرده بود. تاریخ تدوین این کتاب 21 ربیع الثانى 1358 قمرى مطابق با 19 خرداد 1318 شمسى مى باشد.

9. آداب الصلاة یا آداب نماز: شرحى است مبسوط بر آداب و اسرار معنوى نماز، و سرشار از نکات اخلاقى و عرفانى. امام خمینى رحمه اللهدربارۀ این کتاب چنین مى نویسد: ایامى چند پیش از این، رساله اى فراهم آوردم که به قدر میسور از اسرار صلاة در آن گنجانیدم. و چون آن را با حال عامّه تناسبى نیست، در نظر گرفتم که شطرى از آداب قلبیۀ این معراج روحانى را در سلک تحریر در آورم؛ شاید برادران ایمانى را از آن تذکرى و قلب قاسى خود را تأثّرى حاصل آید.[8]

10. رسالۀ لقاء اللّه: رساله اى است فارسى و مختصر از امام خمینى رحمه الله در مسائل عرفانى که به عنوان ضمیمه، در انتهاى رسالۀ لقاءاللّه ، تألیف آیة اللّه  میرزا جواد آقا ملکى رحمه الله به چاپ رسیده است.

11. طلب و اراده: اصل این کتاب به زبان عربى است که توسط آقاى سید احمد فهرى ترجمه و شرح شده است. بحث «اتحاد طلب و اراده» یکى از موضوعات علم اصول است و بسیارى از بزرگان علم اصول در این باره مطالب زیادى نوشته اند. امام رحمه الله با نگاهى بس ژرف به این مسأله نگریسته و اندیشه هاى فلسفى و عرفانى و روایى آن را دقیقاً پى گیرى کرده و ارتباط مسأله را با جبر و تفویض و سعادت و شقاوت ذاتى و موجبات آن دو، عمیقاً تجزیه و تحلیل کرده اند.

12. جهاد اکبر یا مبارزه با نفس: این کتاب، متن پیاده شدۀ درس هاى امام خمینى رحمه الله دربارۀ اهمیت و لزوم تهذیب نفس مى باشد که در نجف اشرف ایراد شده است. این کتاب در عین اختصار، نکات اخلاقى، تربیتى و سیاسى فراوانى را مشتمل است.

13. تفسیر سورۀ حمد: تفسیرى است عرفانى از سورۀ مبارکۀ حمد که حضرت امام خمینى رحمه اللهدر سال 1358 در حسینیۀ جماران، در ضمن چند جلسه مطرح نموده است  و به صورت کتاب مستقلى چاپ شده است.

14. دیوان شعر: امام خمینى رحمه الله از دوران جوانى اشعارى عرفانى و گاهى سیاسى و اجتماعى سروده است که متأسفانه بخش اعظم اشعار آن حضرت در جریان جا به جایى ها و یورش مأموران ساواک به منزل و کتابخانۀ ایشان و به علل دیگر، مفقود گردیده است.

ایشان پس از پیروزى انقلاب اسلامى سروده هایى در قالب غزل، رباعى، دو بیتى و... داشته اند. مجموعۀ سروده هاى اخیر آن حضرت به همراه تعدادى از اشعار برجاى مانده، در کتابى تحت عنوان دیوان امام منتشر شده است.[9]

15. نامه هاى عرفانى: امام خمینى رحمه الله نامه هایى، حاوى تذکرات اخلاقى و تربیتى و نکات دقیق عرفانى، خطاب به شاگردان و منسوبین خویش به ویژه سید احمد خمینى رحمه الله و فاطمه طباطبائى نوشته اند که نمونه هایى از آن ها در کتاب هایى همچون محرم راز، ره عشق، نقطۀ عطف، جلوه هاى رحمانى، وعدۀ دیدار و... چاپ شده است. اخیراً همۀ نامه هاى اخلاقى ـ عرفانى امام رحمه الله در کتابى تحت عنوان لطایف ربّانى جمع آورى شده و در اختیار علاقه مندان قرار گرفته است.

منبع: اندیشه های اخلاقی عرفانی امام خمینی، ج4، ص 381-384

[1] )) حدیث بیدارى، ص 216. [2] )) یک ساغر از هزار، ص 12؛ سیرى در آثار و تألیفات امام خمینى، ص 20؛ چهل مقاله، ص 305.  [3] )) سیرى در آثار و تألیفات امام خمینى، ص 21؛ یک ساغر از هزار، ص 12.  [4] )) پا به پاى آفتاب، ج 1، ص 59.   [5] )) حدیث بیدارى، ص 217.  [6] )) کیهان فرهنگى، سال ششم، خرداد ماه 68، مهدى فهیمى.  [7] )) شرح چهل حدیث، مقدّمه ناشر.  [8] )) آداب الصلاة، ص 6.  [9] )) حدیث بیدارى، ص 238