«اللهمّ ارْزُقْنی فیهِ طاعَةَ الخاشِعین واشْرَحْ فیهِ صَدْری بإنابَةِ المُخْبتینَ بأمانِكَ یا أمانَ الخائِفین.»

«خدايا در اين روز طاعت بندگان خاشع و خاضع خود را نصيب من گردان و شرح صدر مردان فروتن و خداترس را به من عطا فرما به حق امان بخشي خود اي ايمني دلهاي ترسان.»
 
شرح دعا (1) «اللهمّ ارْزُقْنی فیهِ طاعَةَ الخاشِعین »
«خدايا در اين روز اطاعت بندگان خاشع وخاضع خود را نصيب من گردان.»
 
خاشعين چه کساني هستند

    براي آنکه بدانيم خاشعين چه کساني هستند بهتر است اول در مورد متکبرين صحبت به ميان آوريم. چرا که خضوع و خشوع به طور کامل با تکبر و غرور تضاد دارد، به طوري که هر آنچه که در صفات متکبرين وجود دارد ضد آن در خاشعين موجود مي باشد. براي روشن شدن اين موضوع اشاره مي کنيم به قسمتي از سخنان گهربار امير مومنان حضرت علي عليه السلام که در مورد متکبران اينگونه فرمودند:
«أَلَا فـَالْحـَذَرَ الْحـَذَرَ مـِنْ طـَاعـَةِ سـَادَاتـِكُمْ وَ كُبَرَائِكُمْ الَّذِينَ تَكَبَّرُوا عَنْ حَسَبِهِمْ وَ تـَرَفَّعـُوا فـَوْقَ
نـَسـَبـِهـِمْ وَ أَلْقَوُا الْهَجِينَةَ عَلَى رَبِّهِمْ وَ جَاحَدُوا اللَّهَ عَلَى مَا صَنَعَ بِهِمْ مـُكـَابـَرَةً لِقـَضـَائِهِ وَ مـُغـَالَبـَةً لِآلَائِهِ فـَإِنَّهـُمْ قـَوَاعـِدُ أَسـَاسِ الْعـَصَبِيَّةِ وَ دَعَائِمُ أَرْكَانِ الْفِتْنَةِ وَ سُيُوفُ اعْتِزَاءِ الْجَاهِلِيَّةِ»(1)

 «آگاه باشيد! زنهار! زنهار! از پيروي و فرمانبري سران و بزرگانتان، آنان که به اصل و حسب خود مي نازند و خود را بالاتر از آنچه هستند مي پندارند و کارهاي نادرست را به خدا نسبت مي دهند و نعمتهاي گسترده خدا را انکار مي کنند، تا با خواسته هاي پروردگار مبارزه کنند و نعمتهاي او را ناديده انگارند، آنان شالوده تعصب جاهلي و ستونهاي فتنه و شمشيرهاي تفاخر جاهليت هستند.»

 و در قسمتي ديگر نيز فرمودند:
«أَمْراً تَشَابَهَتِ الْقُلُوبُ فِيهِ وَ تَتَابَعَتِ الْقُرُونُ عَلَيْهِ وَ كِبْراً تَضَايَقَتِ الصُّدُورُ بِهِ»(2)
 «کبر و خودپسندي چيزي است که قلبهاي متکبران را همانند کرده، تا قرنها به تضاد و خونريزي گذراندند و سينه ها از کينه ها تنگي گرفت.»

 که با توجه به اين تذکرات مقدس از زبان امير مومنان حضرت علي عليه السلام در مي يابيم که خضوع و خشوع همانند ظرفي است که انسان به وسيله آن به جمع آوري رضا و خشنودي خداوند مي پردازد و تکبر چون ظرفي است تو خالي که هيچ چيزي در آن جز غرور و تکبر جاي نمي گيرد و اين خضوع و خشوع است که انسان را به خداي خويش نزديک مي سازد زيرا که هرچه انسان نزد پروردگار عالميان، خود را ذليل و خوار نشان دهد ارزشش در پيشگاه او بيشتر مي شود.

چنانچه حضرت علي عليه السلام فرمودند:
«وَ اعـْتـَمـِدُوا وَضـْعَ التَّذَلُّلِ عـَلَى رُءُوسـِكـُمْ وَ إِلْقـَاءَ التَّعـَزُّزِ تَحْتَ أَقْدَامِكُمْ وَ خَلْعَ التَّكَبُّرِ مِنْ أَعْنَاقِكُمْ وَ اتَّخِذُوا التَّوَاضُعَ مَسْلَحَةً بَيْنَكُمْ وَ بَيْنَ عَدُوِّكُمْ إِبْلِيسَ وَ جُنُودِهِ»(3)
« تاج تواضع و فروتني را بر سر نهيد و تکبر و خودپسندي را زيرپا بگذاريدو حلقه های زنجیر خود بزرگ بینی را از گردن باز کنید  و تواضع و فروتني را سنگر ميان خود و شيطان و لشکريانش قرار دهيد.»

و در حدیثی دیگر امام صادق علیه السلام نیز فرمودند :
«فیما أَوحَی اللهُ عَزَّ وَ جَلَّ إلَی دَاوُدَ یا دَاوُدُ کَما أنَّ أقرَبَ النَّاسِ مِنَ اللهِ المُتَوَاضِعونَ کَذَلِکَ أبعَدُ الناسِ مِنَ اللهِ المُتَکَبِّرُونَ.»(4)
«در آنچه که خدای عزوجل به داود وحی فرمود این بود که :ای داود چنانکه نزدیک ترین مردم به خدا متواضعانند،دورترین مردم ا ز خدا هم متکبرانند.»

پس با توجه به این روایات ارزشمند در مییابیم که خاشعین کسانی هستند که مقرب درگاه خداوند بوده و از مقام و جایگاه والایی برخوردارند ،لذا در اين روز برای به دست آوردن رضا و خشنودی پروردگار از او می خواهیم که طاعت ها و عبادت های ما را همچون طاعات و عبادات خاشعین قرار دهد.
 
شرح دعا (2)« واشْرَحْ فیهِ صَدْری بإنابَةِ المُخْبتینَ بأمانِكَ یا أمانَ الخائِفین.»
«و شرح صدر مردان فروتن و خداترس را به من عطا فرما به حق امان بخشي خود اي ايمني دلهاي ترسان.»
 
مخبتین چه کساني هستند؟

    در دعاي اين روز نکته اساسي که به آن تاکيد شده است خضوع و خشوع و فروتني در مقابل ذات اقدس پروردگار است به طوري که در اين روز از خداوند درخواست مي نماييم تا آنچه را که در صفات و اعمال خاضعان و خاشعان و فروتنان وجود دارد نصيب ما گرداند.

حال در اينجا مي خواهيم بدانيم منظور از مخبتين چیست؟ که در جواب باید گفت:مخبتين به معناي فروتنان است، آن هم فروتناني که فروتني آنان فقط در مقابل پروردگار جهان و جهانيان مي باشد، که در اینجا نیز ممکن است این سوال در ذهن تداعی گردد  که فروتنان چه کساني هستند؟ که در جواب آن نیز بايد بگوييم :فروتنان همان تقوا پیشگان و پرهیزگارانند که سر به طاعت الهی نهاده و هیچگاه از فرمان الهی سرپیچی ننمایند. چنانچه در دعای روزهای قبل صفات آنان بیان گردید ،که برای واضح شدن این مطلب نیز به حدیثی از امام باقر علیه ا
لسلام اشاره می نماییم که خطاب به جابر فرمودند :
«یا جابر ایکتفی من انتحل التشیع ان یقول بحبنا اهل البیت؟ فوالله ما شیعتنا الا من اتقی الله واطاعه وما کانوا یعرفون،یا جابر الا تواضع و التخشع و امانه و کثره ذکر الله و الصوم و الصلاه و البر بالوالدین و التعاهد للجیران من الفقراءو اهل المسکنه و الغارمین و الایتام و صدق الحدیث و تلاوه القرآن و کف الالسن عن الناس الا من خیر و کانوا امناء عشائرهم فی الاشیاء...» (5)

.«ای جابر !آیا کسی که ادعای تشیع و پیرو بودن می نماید،او را بس است که از محبت ما خانواده (اهل بیت) دم می زند؟!به خدا قسم شیعه ما نیست ،جز آن که از خدا پروا کند و او را اطاعت نماید. ای جابر !ایشان شناخته نشوند،جز با فروتنی و خشوع و امانت و بسیاری یاد خدا و روزه و نماز و نیکی به پدر و مادر و مراعات همسایگان فقیر و مستمندان و قرضداران و یتیمان و راستی گفتار و تلاوت قرآن و بازداشتن زبان از مردم غیر از نیکی آنها و آنها امانت دار اقوام خویش هستند.»

که با توجه به این حدیث نیز در می یابیم که هیچ انسانی به جایی نرسد و به سعادت دست نیابد ،مگر این که در مقابل ذات اقدس پروردگار فروتن بوده و از دستورات او پیروی نماید ،لذا در دعای این روز از خداوند شرح صدر که یکی از صفات پرهیزگاران و مخبتین می باشد را درخواست می نماییم.

نکته ها

1-که خضوع و خشوع همانند ظرفي است که انسان به وسيله آن به جمع آوري رضا و خشنودي خداوند مي پردازد.
2- تکبر همانند ظرفي است که هيچ چيزي جز غرور و تکبر در آن جاي نمي گيرد.
3- مخبتين به معناي فروتنان است، آن هم فروتناني که فروتني آنان فقط در مقابل پروردگار جهان و جهانيان مي باشد.
4- هیچ یک از انسان ها به جایی نرسند، مگر این که در مقابل ذات اقدس پروردگار فروتن بوده و از دستورات او پیروی نماید.
 
     پي نوشتها:
1-نهج البلاغه،خطبه192،ص385.
2-همان.
3-همان.
4-اصول کافی،ج3،ص188،ح11.
5- اصول کافی،ج3،صص118-119،ح3.