مواخذه انسان بر اساس توانايي

هر انساني که پا به عرصه دنيا مي گذارد و در مدت عمر معيني در آن زندگي مي کند بايد در تمام مراحل آن از قوانين و دستورات الهي پيروي نمايد چرا که در غير اين صورت مورد مواخذه و محاسبه الهي قرار مي گيرد؛ “وان تبدوا ما في انفسکم او تغفوه يحاسبکم به الله” يعني “و اگر شما (از غرضهاي خير و شر) در دل داريد (به طوري که) آشکار و يا مخفي کنيد همه را خداوند در محاسبه شما خواهد آورد” و آن به گونه اي است که هر کس در حد توانايي که دارد مسئول اعمال خويش مي باشد و بيش از آن بر او تکليفي نخواهد بود؛ “لا يکلف الله نفسا الا وسعها” يعني “خداوند هيچ کس را تکليف نکند مگر به قدر توانايي او” چرا که “يريد الله ان يخفف عنکم و خلق الانسان ضعيفا” يعني “خداوند مي خواهد کار را بر شما آسان کند که انسان ضعيف خلق شده است.” ما نيز در اين روز از خداوند مي خواهيم به خاطر لغزشهايي که در طول عمر خويش داريم ما را مواخذه ننمايد؛ “ربنا لا تواخذنا نسينا او اخطانا” يعني “خدايا ما را بر آنچه که به فراموشي يا به خطا (انجام داده ايم) مواخذه مکن”

و اقلني فيه من الخطايا و الهفوات “و در اين روز عذر خبط و خطاهايم را بپذير”

يا سريع الرضا

خداوند “عزوجل” بهترين عذر پذيرنده هاست که از بندگان خويش زود، راضي مي گردد به طوري که او به “سريع الرضا” يعني “زود راضي مي گردد” معروف است و در قرآن بندگان خويش را به سوي رحمت و مغفرت خويش فرا مي خواند “و سارعوا الي مغفره من ربکم و جنه عرضها السموات و الارض” يعني “و به سوي غفران و آمرزش الهي وباغي (بهشتي) که عرض آن آسمان و زمين را فرا گرفته است سرعت بورزيد” بدون آن که نيازي به بندگان خويش داشته باشد “الله الصمد” يعني “خداوند بي نياز است” و اين در حالي است که ما غير از او کسي را نداريم “الهي و ربي من لي غيرک” يعني “اي خدا و پروردگار من چه کسي غير از تو براي من مي باشد” و غير از او چه کسي مي تواند عذر ما را پذيرفته وگناهان ما را بيامرزد “و من يغفر الذنوب الا الله” يعني “و چه کسي غير خداوند (مي تواند) گناهان را بيامرزد” پس ما نيز در اين روز به درگاه الهي پناه برده و از او مي خواهيم که عذر ما را به خاطر خطاهايي که انجام داده ايم بپذيرد و از گناهان ما درگذرد.

و لا تجعلني فيه غرضا للبلايا و الافات بعزتک يا عز المسلمين “و در اين روز مرا هدف تير بلا و آفتهاي عالم قرار مده به حق عزت و جلالت اي عزت بخش اهل اسلام”

ظلم نفس

براي انسان در هر لحظه از زمان ممکن است براثر خطاها و گناهاني که انجام داده است اتفاقاتي رخ دهد که خود او از آن آگاهي ندارد و کسي که گناه و معصيت الهي را انجام مي دهد مستحق عقوبت الهي مي گردد که اين امر انسان را ملزم مي دارد در صورتي که از روي جهالت خطا و گناهاني از او سر زد به سرعت از آن خطا و گناه توبه نموده و از درگاه الهي آمرزش طلب نمايد تا اين که خداوند بلاها و آفتهايي که در انتظار او مي باشد را از او دفع نمايد چنان چه خداوند در قرآن مي فرمايد: “ما اصابک من حسنه فمن الله و ما اصابک من سيئه فمن نفسک” يعني “آن چه که از روي خير و نيکي بر تو مي رسد از طرف خداوند است و آن چه که از بدي بر تو مي رسد از طرف خود توست” و در دعاي کميل نيز چنين مي خوانيم: “ظلمت نفسي” يعني “به خودم ظلم نمودم”، پس در اين روز از خداوند که جميع عزتها نزد اوست مي خواهيم که ما را از آفتها و بلاهاي دنيوي و اخروي که به خاطر گناهان ما مي باشد محفوظ بدارد.