از جمله وجوه بارز شخصیت آیت الله طالقانی (ره) در منظر امام خمینی(س)، وجه ظلم ستیزی و مبارزه با بیداد و ستم و استقامت در این راه توسط این روحاتی نستوه بود. در بعد داخلی مبارزه با استبداد و جور و ستم رژیم شاه و در بعد بین المللی تلاش بر علیه جنایتهای استکبار و ستمگران شرق و غرب و به ویژه در قضیه فلسطین و نظایر آن همه و همه وجوهی از شخصیت مبارز آیت الله طالقانی(رضوان الله تعالی علیه ) می باشد که البته از دید امام خمینی که خود قهرمان این میادین است، به دور نمانده و مورد عنایت ویژه قرار گرفته است.

حضرت امام در تجلیل از شخصیت مرحوم آیت الله طالقانی و ترسیم حال و هوای مردم ایران در روز تشییع جنازه ایشان چنین بیانی دارند:

«ما برادرى را از دست دادیم، و ملت ما پدرى را، و اسلام مجاهدى را، همه در سوگ هستیم و متأثر از این مصیبت بزرگ. خداوند او را غریق رحمت و شما را بردبار و صبور بفرماید. آقاى طالقانى پس از سالهاى طولانى خدمت و رنج و نگرانى و مجاهدت از بین ما رفت و با اجداد طاهرینش ان شاء اللَّه محشور شد. ما باید از وقایعى که رخ مى‏ دهد عبرتهایى بگیریم و تعلیمهایى و تنبه به بعض مسائل پیدا کنیم. آقاى طالقانى چرا در مرگ او این انقلاب و این انفجار در مملکت ما و در سایر ممالک حاصل شد؟ مگر چه بود که این انفجار حاصل شد؟ ما اوصاف او را و ابعاد او را تحلیل مى‏ کنیم و بعد خود ملت را میزان قرار مى‏ دهیم. ما در تحلیلات نباید توى یک اتاق سربسته بنشینیم و فکر کنیم و قلم به دست بگیریم و به خیال خودمان تحلیل کنیم؛ ما باید مطالعه در حال ملت بکنیم ببینیم ملت چرا به آقاى طالقانى این احترام را گذاشت؟ چه بود در او، و انگیزه ملت چه بود؟ آقاى طالقانى ابعاد مختلفه ‏اى را داشت، اولاد پیغمبر بود، خدمتگزار بود، متفکر بود، مفسر قرآن بود، انسان متعهد بود، مخالف با رژیم بود، مخالف با چپ و راست بود، کدام یک از این ابعادى که آقاى طالقانى داشت این طور مردم را برانگیخت و این طور در سوگ نشاند همه طبقات را؟ هر یک از این اوصاف به تنهایى در خیلى هست و همچو مطلبى رخ نمى ‏دهد. آنچه که ما از حال ملت و فریاد ملت مى ‏توانیم بفهمیم ... یکى این روح مقاومت و مخالفت با دستگاه ظلم، از اول جوانى تا وقتى که به دار بقا به اجداد طاهرینش ملحق شد، انگیزه او مخالفت با جباران و ستمکاران و چپاولگران بود، هیچ وقت از پاى ننشست و دنبال همین معنا، حبسهاى متعدد؛ هر گاهى از حبس به حبس دیگر منتقل مى‏ شد. ملتى که با یک رژیم مخالف است، ملتى که از دست رژیم طاغوتى رنج کشیده است، ملتى که همه بدبختیهاى خودش را از این رژیم طاغوتى و از اربابهاى او مى ‏داند اگر ببیند یک کسى با این رژیم با تمام قوایى که دارد، چه در حال جوانى و قوه جوانى و چه در حال پیرى و ضعف پیرى، مقاومت کرده، مخالفت کرده است، رنج برده است در این مخالفت و مقاومت، حبس رفته است، تبعید رفته است، اهانت شده است، شاید شکنجه شده است، یک ملتى که ببیند یک کسى با دشمن او، با کسى که تمام حیثیت ملى و دینى او را از بین برده است، این طور مخالفت مى‏ کند، این ملت از او قدردانى مى‏ کند؛ یعنى این قدردانى از خدمتگزار خودش است. طالقانى خدمتگزار ملت بود و ملت از خدمتگزار خودش قدردانى مى‏ کند. لکن این تمام انگیزه نبود. این مقاومت در بعضى از اشخاص دیگر هم بوده و هست لکن براى آنها مردم متأثر و متأسف، اما این انفجار حاصل نشد. مقاومت و مخالفت با دستگاه جبّار را ضمّ به این بکنید که این روحانى است و این کار را مى ‏کند. یک روحانى، یک شخصى که به واسطه روحانیتش در بین مردم محبوبیت دارد؛ وقتى خدمتگزارى او را هم که مشاهده کنند این انفجار حاصل مى‏ شود. شما آن وقت که ایشان را دفن مى‏ کردند، در تلویزیون دیدید، شعارهاى مردم را شنیدید؛ شعار چه بود؟ انگیزه مردم از شعارشان پیدا مى‏ شود. توى اتاقهاى دربسته نویسنده‏ ها ننشینند براى خودشان وجه درست کنند، انگیزه درست کنند! انگیزه‏ هاى علمى و توهُّمى، غیر از انگیزه‏ هاى واقعى محسوس است. چه مى‏ گفتند مردم؟ چه شعار مى‏ دادند؟ «اى نایب پیغمبر ما جاى تو خالى». این نَفَس مردم بود، به عنوان نایب پیغمبر این را مى ‏شناختند، لکن نایب پیغمبر هم در جهات معنوى و هم در مقاومت، در مخالفت با دستگاه ظلم. نیابت هم در مقابله با ظلم، مخالفت با جباران، مقاومت در مقابل ستمکاران و هم در روحیات، معنویات، اما انگیزه «اى نایب پیغمبر ما» بود. (صحیفه امام، ج‏9، ص: 534-532)

ونیز چنین می خوانیم:

«آنچه مسلّم است نام آن فقید سعید به لحاظ خدمات ارزنده‌ای که به اسلام و مسلمین نموده‌اند، و همچنین به خاطر مبارزات مداوم و مستمر آن مرحوم، علیه جور و ستم و استبداد و استعمار شرق و غرب، و [در]تاریخ آزادیخواهان و طالبان حق و عدالت ثبت خواهد شد.» (همان،ص541)

و اما در وجهی دیگر، تأکید حضرت امام خمینی(س) بر شخصیت مستقیم و استوار مرحوم طالقانی بر سبیل حق و اسلام راستین و غیر منحرف به چپ و راست می باشد که ویژگی بارز دیگر او و البته ویژگی درس آموزی است که می تواند از بسیاری تند روی ها و افراط کاریها، به ویژه به نام انقلابی گری جلوگیری کند و راه هرج و مرج را ببندد و طریق وسطی و راه اعتدال و میانه را که همانا راه سعادت و کمال است، فرا روی همه قرار دهد.

در این قسمت چنین می خوانیم:

«مرحوم آقاى طالقانى مستقیم بود، مستقیم فکر مى‏ کرد؛ مستقیم عمل مى‏ کرد. انحراف به چپ و راست نداشت. نه غربزده بود و نه شرق‏زده، اسلامزده بود، دنبال تعلیمات اسلام بود و براى یک ملت مفید بود، و رفتنش ضایعه است، ... ما باید فکر این باشیم که ما هم مستقیم باشیم. اگر مستقیم باشیم و ملت را دعوت به استقامت کنیم از این غربزدگى که در طول تاریخ و خصوصاً در این پنجاه و چند سال، ما را به آن طرف کشیدند، از آن طرف ما را کشیدند طرف شرق، از آن طرف ما را کشیدند طرف غرب و ما را از خود بیخود کردند، جوانهاى ما را تهى کردند از آنکه باید باشند، ما مکلفیم، همه‏ مان مکلفیم، همه آقایان و همه خانمهاى محترم، مکلفیم که مردم را دعوت کنیم به راه مستقیم؛ به همان صراط اللَّه، راه اللَّه- که راه مستقیم است- و از انحرافها جلوگیرى کنیم. نه منحرف به آن طرف باشیم که دیکتاتورى به تمام معنا است و نه منحرف به غرب باشیم که ظلم و ستم و به اسم «حقوق بشر»؛ بردن همه حقوق بشر است‏.» (همان،ص514)

روح این هردو بزرگوار شاد و با اجداد طاهرینشان محشور ان شاءالله. والسلام. نوزدهم شهریورماه 1394- اصغر میرشکاری