جی پلاس ـ منصوره جاسبی: زیارت جامعه کبیره، یادگاری از امام هادی علیه السلام است که چون اقیانوسی با دربرگیری معارف الهی و مضامین عالی به معرفی مقام ائمه علیهم السلام می پردازد، به تعبیر علامه مجلسی (ره) از نظر سند و روایت از صحیح ترین و قوی ترین زیارت های ائمه علیهم السلام به شمار می آید که خواندن آن در مشاهد شریفه تاکید شده است. و اینگونه بوده که شخصی به نام نخعی به محضر امام هادی علیه السلام شرفیاب می شود و از آن حضرت می خواهد تا مطلبی به او تعلیم دهند تا هر زمان که خواست یکی از ائمه علیهم السلام را زیارت کند، آن را بخواند و امام (ع) زیارت جامعه را به او تعلیم می دهند.

اگر بخواهیم به این سوال پاسخ دهیم که چرا به این زیارت جامعه گفته می شود، شاید بتوان اینگونه گفت: اول اینکه می توان وجه مضامین جامع آن را در نظر گرفت که تقریبا به همه صفات امامان معصوم علیهم السلام اشاره کرده است و دیگر دلیل، مبنی بر جامعیت زمانی آن است که زمان خاصی را در بر نمی گیرد و در همه زمان ها و همه حرم ها می توان این زیارت را خواند و از آن استفاده کرد البته با حضور قلب.

درواقع جامعه کبیره یک امام شناسی کامل است و از آنجا که هیچ فرد غیرمعصومی با تلاش خود قادر به شناخت امام معصوم علیه السلام نیست و امام شناسی از ضروریات و مسلمات دین اسلام است و اگر مسلمانی بدون شناخت امام از دنیا برود به مرگ جاهلیت از دنیا رفته است چنانکه رسول ختمی مرتبت (ص) بر این نکته اشاره فرموده اند که «من مات و لم یعرف امام زمانه مات میتة جاهلیه»؛ هر که از دنیا برود و امام زمان خویش را نشناسد به مردن جاهلیت از دنیا رفته است؛ پس باید به کمک این زیارت امام شناسی کند و همین ویژگی این زیارت را در میان زیارت های دیگر برجسته کرده است و بر ماست که در عصر غیبت حضرت ولی عصر (عج) برای شناختشان به این زیارت تمسک جوییم.

به گونه ای دیگر می توان گفت این زیارت با توجه به آنکه بیش از دویست فضیلت را برای امامان معصوم علیهم السلام برشمرده است، نوعی عرض ارادت به ساحت آن بزرگواران است.

زیارت جامعه کبیره دارای ویژگی هایی است که از جمله آنها می توان به آشنایی با آداب سخن گفتن با امام اشاره کرد که ابتدا با سلام و درود شروع  شده و با شمردن اوصاف آن بزرگواران با جمله رحمت الله و برکاته به انتها می رسد. از دیگر ویژگی های آن، اشاره به عملکرد ائمه اطهار (ع) در برابر دین خدا و انجام تعهدشان است.

امام هادی علیه السلام در این زیارت شریف بیان می کنند که حق، همراه همیشگی ائمه معصومین (ع) و از آنها جدا ناشدنی است و اینکه آنان شاهراه هدایتند و هر کس از آنان دور شود، به هلاکت می رسد و در واقع آنان امن ترین راه برای رسیدن به خدا هستند و محکی برای انسانیت به شمار می روند (وَالْبابُ الْمُبْتَلى بِهِ النّاسُ مَنْ اَتیکُمْ نَجى وَمَنْ لَمْ یَاْتِکُمْ هَلَک و نیز وَبِکُمْ اَخْرَجَنَا اللَّهُ مِنَ الذُّلِّ وَفَرَّجَ عَنّا غَمَراتِ الْکُرُوبِ وَاَنْقَذَنا مِنْ شَفا جُرُفِ الْهَلَکاتِ).

جامعه کبیره به ما می فهماند که حفظ احترام و جایگاه امامانمان همچون امانتی بر ما واجب بوده و راه بیان اعتراف به مقام بلند و فضیلتشان را به ما آموخته است.

از نکته های دیگر این زیارت اشاره به رابطه بین امامان معصوم (ع) و باری تعالی است و نیز جایگاه آنان در نزد خداوند متعال و اینکه همه اعمال ما در پیروی از این بزرگواران مقبول درگاه حق واقع می شود.

نکته های مهم دیگری در این زیارت شریف وجود دارد که به طور خلاصه و تیتروار از آن می گذرم آنجا که امام می فرماید:

اهل بیت النبوه؛ خاندان پیامبری نه خاندان پیامبر؛

و ساسه العباد؛ دین از سیاست جدا نیست.

و حجج الله علی اهل الدنیا و الاخره و الاولی؛ آنها در سه مقطع زمانی بسیار خاص حجت بر مردم اند: دنیا، آخرت و اولی.

ایدکم بروحه؛ بزرگترین فرشته الهی به نام روح همواره همراه اهل بیت علیهم السلام بوده و هست. 

وَجَعَلَ صَلَواتَنا عَلَیْکُمْ وَما خَصَّنا بِهِ مِنْ وِلایَتِکُمْ طیباً لِخَلْقِنا وَطَهارَةً لاِنْفُسِنا وَتَزْکِیَةً لَنا وَکَفّارَةً لِذُنُوبِنا؛ ائمه معصومین(ع) واسطه فیض و رحمت الهی هستند که به برکت نور وجودشان گناهان بخشیده می شود و نیز بکُمْ فَتَحَ اللَّهُ وَبِکُمْ یَخْتِمُ وَبِکُمْ یُنَزِّلُ الْغَیْثَ وَبِکُمْ یُمْسِکُ السَّماَّءَ اَنْ تَقَعَ عَلَى الاْرْضِ اِلاّ بِاِذْنِهِ وَبِکُمْ یُنَفِّسُ الْهَمَّ وَیَکْشِفُ الضُّرَّ وَعِنْدَکُمْ ما نَزَلَتْ بِهِ رُسُلُهُ وَهَبَطَتْ بِهِ مَلاَّئِکَتُهُ؛ آنان دلیل خلقتند و واسطه رحمت.

 وَبَرِئْتُ اِلَى اللَّه عَزَّوَجَلَّ مِنْ اَعْداَّئِکُمْ وَمِنَ الْجِبْتِ وَالطّاغُوتِ وَالشَّیاطینِ وَحِزْبِهِمُ الظّالِمینَ لَکُمْ وَالْجاحِدین لِحَقِّکُمْ وَالْمارِقینَ مِنْ وِلایَتِکُمْ وَالْغاصِبینَ لاِرْثِکُمْ وَالشّاَّکّینَ فیکُمْ وَالْمُنْحَرِفینَ عَنْکُمْ وَمِنْ کُلِّ وَلیجَةٍ دُونَکُمْ؛ در این فراز از دعا، نشانه هایی برای شناخت دشمن ارائه شده است.   

اَللّهُمَّ اِنّى لَوْ وَجَدْتُ شُفَعاَّءَ اَقْرَبَ اِلَیْکَ مِنْ مُحَمِّدٍ وَاَهْلِ بَیْتِهِ الاْخْیارِ الاْئِمَّةِ الاْبْرارِ لَجَعَلْتُهُمْ شُفَعاَّئى؛ در عالم هستی برترین خلایق هستند.

بنابر این زیارت جامعه کبیره بیانیه ای برای معرفی انسان کامل است.

باشد که با توجه به مفاهیم عمیق آن، گامی برای شناخت امام زمان (عج) خود برداریم.