جنگی که آمریکا در سال 2001 در افغانستان آغاز کرد، قربانیان خاموشی نیز دارد.
جماران، روزنامه «وال استریت ژورنال» در گزارشی به قلم «مارگرتا استنکاتی» نوشت: شوهر «فرشته» زن افغان در بهار سال 2013 برای ورود به ارتش افغانستان ثبت نام کرد. او سه ماه بعد در جنگ کشته شد.
فرشته که مادر پنج کودک است، می گوید: «کوچکترین فرزند من در زمان مرگ پدرش 40 روزه بود.»
او پس از مرگ همسرش تا یک سال ماهانه 7،500 افغانی (120 دلار) مستمری دریافت می کرد. اما پس از قطع شدن این مستمری، او مجبور است از برادرانش کمک مالی بگیرد.
سه دهه جنگ در افغانستان جمعیت زیادی از زنان بیوه را به وجود آورده است. سال گذشته از زمان حمله آمریکا در سال 2001 مرگبارترین سال برای افغان ها بود و 2،690 غیر نظامی و حدود 5،400 سرباز کشته شدند.
امسال نیز با توجه به درگیری ها در استان شمالی «قندوز» سال کم خشونتی برای افغان ها نبوده است.
بسیاری از زنان بیوه افغان از سوی بستگان خود نیز مورد حمایت قرار نمی گیرند زیرا خود آنها نیز در فقر شدید به سر می برند. چشم انداز شغلی زنان در این کشور بسیار نامناسب است و به ندرت زنی در خارج از خانه کار می کند.
وزارت کار، امور اجتماعی، شهدا و معلولین افغانستان می گوید به حدود 80 هزاربیوه جنگ مستمری می پردازد.
با این حال شمار زنانی که مستمری دریافت می کنند بسیار کمتر از تعداد کسانی است که شوهرانشان در جنگ کشته شدند و معمولا این مستمری ها پس از مدتی قطع می شود.
گزارش سازمان ملل متحد در ماه فوریه نشان می دهد که اکثر این زنان بیوه به جای دریافت مستمری منظم، پول کمی را به صورت نامنظم دریافت می کنند. بسیاری از زنان نیز حتی نمی دانند که چنین مکانیزمی وجود دارد.
«علی افتخاری» یکی از سخنگویان وزارت کار افغانستان گفت که «ما آمار دقیقی از شمار زنان بیوه جنگ در اختیار نداریم زیرا اسامی آنها در سامانه وزارتخانه ما ثبت نشده است.»
او گفت: «گاهی اوقات با موارد ثبت نام جعلی برای کلاهبرداری نیز مواجه می شویم. ما باید با این موارد مقابله کنیم.»
زنان بیوه در میان آسیب پذیر ترین اقشار در افغانستان هستند. اکثر آنها مجبور هستند در خارج از خانه نیز کار کنند.
و آنها در معرض خشونت هستند. به گزارش سازمان ملل متحد در ماه فوریه، بیش از یک چهارم زنان بیوه افغان که مورد مصاحبه قرار گرفته اند، نوعی از خشونت را پس از مرگ شوهر خود تجربه کرده اند که این خشونت ها عمدتا از سوی والدین همسرشان متوجه آنها می شود.
«ملاله شینواری» نماینده سابق مجلس افغانستان و فعال در زمینه حقوق زنان می گوید: «برخی از خانواده های مردانی که در جنگ کشته شده اند، فکر می کنند بیوه های آن مردان متعلق به آنها هستند و با آنها مانند شیء رفتار می کنند.»
تداوم جنگ در این کشور حتی برخی از زنان را دو بار بیوه کرده است. در سال 1992، یک موشک به خانه «ذاکره» در کابل اصابت کرد و شوهرش را کشت. ذاکره و سه فرزندش هیچ قوم و خویشی در افغانستان نداشتند زیرا بسیاری از بستگان آنها یا کشته شده بودند و یا از افغانستان فرار کرده بودند. اما او بسیار خوش شانس تر از بقیه بود.
او سه سال بعد با مردی به نام «محمد علی» ملاقات کرد و با وی ازدواج کرد و چهار فرزند دیگر به دنیا آورد. محمد علی راننده شرکت مخابراتی افغانستان بود. ذاکره می گوید: «ما فقیر بودیم، اما خوشبخت بودیم.»
در شب 17 ژانویه سال 2014 او در خارج از رستوران لبنانی در مرکز کابل در خودروی خود نشسته بود که یک بمب گذار انتحاری طالبان خود را منفجر کرد. او یکی از 21 قربانی این حمله انتحاری بود که میهمانان خارجی رستوران را هدف قرار داده بود اما بسیاری از افغان ها نیز در این حمله کشته شدند.
ذاکره که اکنون به طور مستقل با جوان ترین فرزند خود زندگی می کند، به عنوان یک معلم مهد کودک حقوق اندکی دارد و ماهانه 80 دلار نیز از دولت مستمری می گیرد. این پول برای پرداخت اجاره بهای خانه کافی است، اما این زندگی نیست که او آرزو داشت در کنار علی داشته باشد.
او گفت: «شوهر من حالا مرده است و من نمی دانم چه خواهد شد. آینده خوبی در انتظار خودمان نمی بینم.»
برای دولت افغانستان که بر مقابله با طالبان متمرکز شده است، ارائه خدمات رفاهی خوب یک اولویت فوری نیست. این وزارت خانه می گوید بر کمک رسانی به زنان بیوه ای که خانواده هایشان آنها را طرد کرده اند، متمرکز شده اند. سازمان ملل نیز خواستار ارائه کمک بیشتر به این افراد شده است.
«دانیل بل» نماینده سازمان ملل در امور حقوق بشر افغانستان گفت: برای زنان بیوه در افغانستان، عواقب ناشی از کشته شدن شوهرانشان چیزی فراتر از غم و اندوه از دست دادن آنها است. این زنان باید به حد کافی توانمند شوند تا بتوانند از خود و فرزندانشان نگهداری کنند.
شماری از این افراد قربانی درگیری و یا بمب گذاری های طالبان هستند. با این حال، حملات هوایی ارتش آمریکا نیز به این مرگ و میرها دامن زده است. اخیرا حمله آمریکا به بیمارستان پزشکان بدون مرز در شهر قندوز 30 کشته بر جا گذاشت. فرمانده نیروهای آمریکا و ائتلاف در افغانستان گفت: این حمله هوایی به اشتباه رخ داده است.
در پایتخت افغانستان، برخی از زنان بیوه به گداهای خیابانی تبدیل شده اند و رهگذران سکه ای در دستان آنها می اندازند.
وقتی «مریم» زن افغان، بیوه شد، اجازه ادامه تحصیل به دو پسرش را نداد و آنها را برای دست فروشی به خیابان ها فرستاد. شوهر او نیز یک دست فروش بود که در دسامبر سال 2011 در یک انفجار شدید در تجمع نمازگزاران شیعه در مراسم عاشورای حسینی در کابل کشته شد.
مریم که خودش نیز در آن حمله زخمی شده بود، گفت: «ما زندگی خوبی نداشتیم اما پس از مرگ شوهرم اوضاع ما بدتر شد.»
فرشته بر روی تپه ای در شرق کابل زندگی می کند که یک مرکز اجتماعی منحصر بفرد برای زنان بیوه است. در طول دو دهه گذشته، زنان بیوه ای که خانه هایشان را در این مکان ساخته اند، به یکدیگر کمک می کنند. «بی بی عایشه» در میان قدیمی ترین ساکنان این منطقه است. شوهر او که عضو کمیته ضد طالبان بود در دهه 1990 در حین گشت زنی کشته شد.
پس از مرگ او، بی بی عایشه در خانه مردم به نظافت می پرداخت و سپس در یک کارخانه نساجی مشغول به کار شد، اما او تلاش می کرد تا اندازه کافی پول جمع کند که بتواند یک خانه به اندازه کافی بزرگ برای خود و پنج فرزندش اجاره کند. یک دهه پیش، او تصمیم گرفت به بالای این تپه بیاید و خانه ای را با دستان خودش بسازد.
بی بی عایشه که در خانه ای که خودش ساخته نشسته است، می گوید: «من به زنان مشابه خود نیز می گویم به اینجا بیایند و برای خود خانه ای بسازند. خدا به ما کمک می کند.»