افراد چگونه از بمب‌هاي شيميايي متاثر مي‌شوند و چرا بعد از گذشت 25 سال از پايان جنگ هنوز شاهد هستيم که جانبازان شيميايي و اعصاب ‎و روان شرايط مساعدي ندارند؟

عامل شيميايي يکي از عوارض جنگ است که صدام با تجهيز به سلاح‎‎هاي شيميايي توسط آلماني‎ها، عليه رزمندگان ما استفاده کرد. رزمندگاني که به محل انتشار گاز‎هاي شيميايي نزديک بودند، همان زمان دچار عارضه‎‎هايي شدند که اثرات آن نيز پيدا بود. عده‎اي از رزمندگان نيز که در فاصله دورتري حضور داشتند، تحت تاثير عوارض جانبي قرار گرفتند. در اين ميان عده‎اي نيز همانند گروه‎‎هاي تفحص، اصلا در محل حادثه حضور نداشتند و مدتي بعد، از مناطق آلوده به مواد شيميايي عبور کرده و تحت تاثير آن مواد قرار گرفتند.

چرخه ترکيبي گاز‎هاي شيميايي تا 30 سال باقي مي‎ماند، گياهان منطقه تحت تاثير اين گاز قرار مي‎گيرند، حيواناتي که اين گياه را مي‎خورند آلوده مي‎شوند و اگر انسان از گوشت آن حيوان تغذيه کند، تحت تاثير اثرات شيميايي قرار مي‎گيرد.

بنياد شهيد بايد به‎صورت جدي به مشکلات جانبازان شيميايي توجه کند. در طول مدتي که من به‌عنوان مشاور در بنياد جانبازان و بنياد شهيد حضور داشتم، هميشه اين موضوع مطرح بود که دو قشر جانبازان شيمايي و جانبازان اعصاب‎ و روان در مظلوميت به سر مي‎برند.

  به‎نظر شما چه عاملي باعث اين مظلوميت شده‎ است؟

علت مظلوميت جانبازان شيميايي، ابتدا ناتواني تشخيص علمي است. زيرا پزشکان قادر به تشخيص نيستند و مي‎گويند ممکن است عوامل شيميايي ديگري مانند کار کردن در کارخانه رنگ، حشره‎کش و... موجب بروز اين عوارض شده باشد. من فيلمي از آخرين لحظات زندگي يکي از جانبازان را در سال‎‎ 65 يا 66 ديدم. اين عزيز جانباز روي تخت نشسته بود و بدون اغراق بدن او از فرق سر تا کف پا پر از تاول بود و اين تاول‎‎ها اجازه نمي‎داد که پوست شکمش که جراحي شده بود، بخيه شود. اين جانباز پس از شهادت به‎عنوان جانباز 30 درصد محسوب شد. پس از پيگيري‎‎ها به ما گفتند که پزشکان مي‎گويند ما نمي‎توانيم بگوييم اين فرد از بابت بمب شيميايي در جبهه آسيب ديده است. اين جمله به اين معني بود که او جانباز نيست و هيچ خدماتي نمي‎تواند دريافت کند.

اين ماجرا در مورد بسياري از جانبازان شيميايي اتفاق افتاده است. در سال‎‎هاي اخير و در دوران مديريت آقاي زريبافان، در قصر شيرين براي ثبت‎نام افراد تحت تاثير عوامل شيميايي، فراخواني اعلام شد که 15 هزار نفر نام‎نويسي کردند. از اين بين 5 هزار نفر پذيرفته شدند. يعني بعد از گذشت 26 سال از پايان جنگ معلوم شد اين تعداد آدم شيميايي هستند و اين يعني ماجرا بسيار بزرگ و تکان‎دهنده است. در اين ماجرا مشخص شد عده‎اي دچار عارضه خفيف شيميايي هستند که اثرات آن در سال‎‎هاي بعد نمايان مي‎شود و فرد در وضعيت حاد قرار مي‎گيرد. آن زمان نيز ديگر امکانات و رسيدگي‎‎ها براي فرد شيميايي فايده‎اي ندارد چون همه زندگي‎اش نتوانسته از امکانات بنياد استفاده کند و شغل خود را از دست داده است. حتي خرج زندگي برخي از اين افراد توسط همسرانشان تامين مي‎شود چون فرد نمي‎تواند شيميايي بودن خود را به بنياد ثابت کند.

  با توجه به اينکه بنياد شهيد از بودجه کافي برخوردار است، چرا يک تصميم جدي، صحيح و پايدار نسبت به اين موضوع اتخاذ نمي‎شود؟

امروز من افراد زيادي را مي‎شناسم که نه پزشکان اين افراد را به‎عنوان جانباز شيميايي تاييد مي‎کنند و نه اين افراد امکان تامين درآمد در جاي ديگري دارند.

البته اين حرف به‌معناي اين نيست که در مورد اين جانبازان هيچ‎کاري نشده است؛ ولي مشکل آن‌ها هم‎چنان باقي است. من مصاديق متعددي را مي‎شناسم که حتي همسر جانباز شيمايي و اعصاب‎ و روان از راه کار در خانه ديگران تامين معاش مي‎کند. علم در تشخيص اين موضوع قاصر است، ولي با تدابير مديريتي اين مشکل قابل حل است.

  اما جانبازان مي‌گويند هنوز تمهيدات مديريتي صحيح انديشيده نشده است.

يکي از مهم‎ترين مسائلي که رزمندگان و مجروحان جنگ تحميلي با آن مواجه هستند، نداشتن صورت سانحه است. در ابتداي جنگ بسياري از افراد با مقوله اعصاب ‎و روان و شيميايي که اثرات ظاهري نداشت، آشنا نبودند و افرادي که بايد موضوعات مختلف از جمله آسيب‎‎هاي وارد شده به رزمندگان را ثبت مي‎کردند، به‎صورت صحيح و کامل اين کار را انجام نداده‎اند.

برخي از رزمنده‎ها، مدتي بعد از عمليات و شيميايي شدن منطقه از آنجا عبور مي‎کردند و تحت تاثير قرار مي‎گرفتند ولي چون عمليات نبود، سانحه‎اي نيز وجود نداشت و صورت سانحه هم بي‎معني بود. امروز افرادي را مي‎شناسم که چون صورت سانحه ندارند در وضعيت سختي به سر مي‎برند.

  در حال حاضر جانبازان با مشکلات متعددي روبه‎رو هستند از جمله همين تشخيص شيميايي شدن جانباز و بعد نحوه تعيين درصد، بحث دارو و امکانات رفاهي و تفريحي براي جانبازان و به‎خصوص خانواده آن‎ها. به‎نظر شما چه راهکار‎هايي وجود دارد؟

نکته اول فهم اين مطلب است که مسئولان بدانند برخي رزمنده‎‎ها دچار عوارض شيميايي هستند ولي صورت سانحه‎اي ندارند. بنياد بايد اين افراد را پذيرش کند. بايد يک هماهنگي بين بنياد و سپاه، ارتش، بسيج، جهاد سازندگي و ديگر نهاد‎ها شکل بگيرد تا پذيرش اين افراد انجام شود.

نکته دوم اين است که بي‎هيچ دليلي سقف درصد از کار افتادگي جانبازان را 70 گذاشته‎اند. سال‎‎ها پيش در روز‎هاي ابتدايي تشکيل بنياد جانبازان، فردي حرفي غيرمنطقي زد که سقف جانبازي 70 درصد باشد و آن حرف اساس شد.

طبق آيين‎نامه‎ ستاد فرماندهي کل قوا، سقف درصد جانبازي 100 درصد است و سپاه و ارتش با اين معيار ميزان جانبازي افراد را مشخص مي‎کنند؛ ولي اين درصد در بنياد شهيد در هفت‎دهم ضرب مي‎شود. ممکن است بگوييم جانبازان 70 درصد از امکانات لازم استفاده مي‎‎کنند، ولي افرادي که درصد پايين‎تري دارند از تسهيلات و امکانات کافي برخوردار نيستند. اين ضريب کاهنده بايد برداشته شود.

نکته سوم لزوم اعمال ضريب افزاينده است. فرد جانباز در جواني دچار عارضه‎اي شده است، ولي چون بدن او قوي بوده توانسته خودش را سرپا نگه دارد. اين عارضه در گذر زمان و با گذشت حداقل 26 سال، فرد را زمين‌گير مي‎کند. اگر ما براي تعيين درصد، از ضريب کاهنده استفاده مي‎کنيم، اينجا بايد از ضريب افزاينده استفاده کنيم. حداقل اين است که به‌ازاي هر سال که از عمر جانباز مي‎گذرد، يک‎ درصد به درصد جانبازي او اضافه کنيم.

يک فرد عادي پس از 30 ‎سال فعاليت، بازنشسته مي‎شود و منطق نظام اين است که اين فرد بدون انجام فعاليت، تامين مالي شود؛ در مورد جانبازان اين وضعيت در گذر زمان چند برابر اثرگذار است و اين اصلاح درصد بايد اتفاق بيفتد.

نکته چهارم توجه به اين نکته است که چرا مديران اجرايي فقط به شک‎ عملي پزشکان متکي هستند. پزشکان در برخي موارد مي‎گويند ما شک داريم که اين عامل شيمايي از جبهه باشد. اين موضوع با سازوکار‎هاي اجرايي و تحقيقات قابل حل است.

  امروز تنها مسير ارائه خدمات بنياد و تنها راه سنجش نياز‎هاي ايثارگر، براساس قانون درصد جانبازي تعيين شده است. به‎نظر مي‎رسد «درصد»، شاخص و ملاک خوبي براي تعيين شاخص ايثارگري نيست آيا راهکار‎هايي براي حل اين مشکل وجود دارد؟

برخي از مديران اجرايي هرچند دلسوز هستند، ولي اين استدلال ناصحيح را دارند که اگر ما به يک جانباز اعصاب‎ و روان بگوييم درصد جانبازي شما 70 است، اين فرد تلاشي براي بهبود خود انجام نمي‎دهد و تمارض مي‎کند. اين در حالي است که جامعه وضعيت حاد جانبازان اعصاب ‎و روان را پذيرفته‎ و اين تنها بنياد است که اين موضوع را نمي‎پذيرد و حاضر نيست درصد واقعي اين افراد را اعمال کند.

  ما مملکت فقيري نيستيم و نياز جانبازان در مقابل درآمدهاي ما قابل توجه نيست. الان 34 سال از شروع جنگ و 26 سال از پايان آن مي‎گذرد. اگر ما همه منطق‎‎هاي قبلي را کنار بگذاريم، رزمنده‎اي که 30 ‎سال از فعاليتش‎ و آسيب‎‎هايي که ديده است مي‎گذرد، بايد حقوق متوسطي براي ادامه زندگي دريافت کند. بچه‎‎هايي که در دوران دفاع مقدس سرباز يا بسيجي بودند، زير فشار هستند؛ چون اين‎‎ها با حقوقي بسيار کم وارد جنگ شدند و شامل درجه‎‎هايي که ارتشي‎‎ها و سپاهي‎‎ها داشتند، نشدند، امروز در وضعيت معيشتي سختي به سر مي‎برند.

واقعا جا دارد نظام جمهوري اسلامي به‎عنوان تقدير از اين مردان بزرگ که امروز هم ستون فقرات اقتدار نظام در مقابله با تهديد‎ها و تحريم‎‎ها هستند، همه رزمندگان را از طريق بيمه‎‎هاي درماني، صندوق‎‎هاي بازنشستگي و دستگاه‎‎هاي اعزام‌کننده، مورد پوشش قرار داده و مشکلات آن‎‎ها را حل کند

منبع:  پنجره